Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (7.1995)

192

MARIUSZ BRYL

pisarstwo stanowiło jedną z kluczowych negatywnych tradycji dla NAH.
W tym umiarkowanym nurcie NAH częstsze są próby (aniżeli w radykal-
nym) pozytywnego zdefiniowania NAH, a w każdym razie termin ten
przywoływany tu bywa aprobatywnie, nie ucieka się od niego, jak od nic
nie mówiącej „etykietki”.
Na przykład Bryson wyróżnił dwa, jego zdaniem, kluczowe dla NAH
aspekty: kontekstowy i hermeneutyczny. „Pierwotny kontekst powinien
być rozpatrywany jako bardziej (niż w tradycyjnej historii sztuki - przyp.
M. B.) globalny problem, na który składają się złożone interakcje między
praktykami tworzącymi sferę kultury: naukową, militarną, literacką i re-
ligijną; między strukturami prawnymi i politycznymi; klasowymi, seksu-
alnymi i ekonomicznymi w danym społeczeństwie. To tutaj, w tej sferze
wzajemnych relacji, należy umieścić (...) prace Svetlany Alpers i Michae-
la Baxandalla, czasopismo «Representations» (...). Drugi, hermeneutycz-
ny aspekt - kontynuuje Bryson - odnosi się do obrazu jako do przedmio-
tu interpretacji i lektury. Jedną z wielkich słabości dotychczasowej
historii sztuki jest lekceważenie «umiejętności czytania» i praktyki kryty-
cznej. Podczas gdy studenci literatury spędzają regularnie całe godziny
w sali lekcyjnej spierając się na temat interpretacji tekstów, umiejętność
lektury (dzieł) wśród studentów historii sztuki w ogóle nie jest rozwijana
(...). New Art History, przynajmniej na łamach takich czasopism, jak
«Block», «Word and Image» czy «October» (...), nie tylko przykłada o wiele
większą wagę do podstawowego aktu interpretacji (...), (ale także) zakła-
da równie skomplikowany jej poziom, jak ten, osiągnięty po wielu deka-
dach rozwoju, przez współczesne badania literackie”15.
Tak szeroka charakterystyka NAH pozwoliła Brysonowi włączyć w jej
obręb na równych prawach zarówno radykalne środowisko skupione wo-
kół czasopism „Block” i „October” (USA), jak i środowiska umiarkowane,
(„Word and Image”, „Representations”). Podobnie pojemna okazała się
definicja NAH zaproponowana przez W. J. T. Mitchella16, który tak cha-
rakteryzował „symptomy transformacji” historii sztuki: „zainteresowa-
nie artefaktami sub-estetycznymi, marginalnymi, niekanonicznymi;
sceptycyzm wobec dyskursu historii sztuki i jej roszczeń do miana «histo-
rii»; zakwestionowanie ontologicznego i semiotycznego statusu przedmio-
tów historii sztuki, szczególnie ich relacji do języka; przeegzaminowanie
tradycyjnych modeli «twórcy» i «odbiorcy», prowadzące do zakwestiono-
15 N. Bryson, Introduction, (w:) tenże (ed.), Calligram. Essays in New Art History
from France, Cambridge 1988, s. XXVIII-XXLX.
16 W. J. T. Mitchell jest literaturoznawcą (przez długi czas wydawca „Critical Inqui-
ry”), którego zainteresowania coraz silniej przesuwają się w kierunku sztuk wizualnych:
Zob. np.: W. J. T. Mitchell, Iconology: Image, Text, Ideology, Chicago 1986; tenże, Picture
Theory, Chicago 1994.