NEW ART HISTORY: NAUKA, POLITYKA, OBYCZAJ

195

Jej sukces zaskoczył wszystkich: przez wiele miesięcy znajdowała się ona
na pierwszym miejscu listy bestsellerów dziennika „The New York Ti-
mes”, co jest najbardziej miarodajnym wskaźnikiem powodzenia na ame-
rykańskim rynku wydawniczym. Bloom, profesor filozofii z Chicago, na-
pisał książkę z jednej strony niezwykle osobistą, przesyconą jedno-
stkowym doświadczeniem autora, z drugiej zaś - książkę o ambicjach ca-
łościowej analizy systemu kształcenia uniwersyteckiego w USA. Przy
czym szczegółowa analiza symptomów obecnego kryzysu poparta została
wszechstronną analizą przyczyn tego stanu rzeczy. Niestety nie ma tutaj
miejsca na taką prezentację treści The Closing..., która choć w przybli-
żeniu dawałaby pojęcie o głębi analizy i szerokości spojrzenia Blooma.
W trzech kolejnych rozdziałach - Studenci, Nihilizm, styl amerykański
i Uniwersytet - zawarł autor właściwie całą intelektualną historię nowo-
czesnej Ameryki, począwszy od jej oświeceniowych podwalin, poprzez
wiek XIX i 1 pol. XX, aż do okresu powojennego, bezpośrednio odpowie-
dzialnego za obecny upadek instytucji uniwersytetu20.
„Filozofia uniwersytetu” Blooma (jeśli można jego koncepcję - spójną
i całościową - tak określić) wspiera się na trzech wzajemnie się warun-
kujących pryncypiach: autonomii instytucji uniwersytetu względem świa-
ta zewnętrznego, swobody życia intelektualnego w ramach uniwersytetu,
obejmującej zarówno profesorów, jak i studentów oraz bezinteresowności
nauk humanistycznych, których celem jest poszukiwanie prawdy. Nie
należy tego jednak rozumieć jako zamknięcia społeczności uniwersytec-
kiej w swoistym getcie, odizolowania od społeczeństwa, którego jest czę-
ścią. Wręcz przeciwnie, autonomia (i wartości, jakie z sobą niesie) stano-
wi niezbędny warunek pełnienia przez uniwersytet roli społecznej, dla
której został stworzony. Powołaniem uczonych (tu wzorcową dla Blooma
postacią jest Sokrates) była bowiem zawsze krytyczna refleksja nad ist-
niejącym światem, polegająca między innymi na kwestionowaniu oczy-
wistości i ujawnianiu przesądów żywionych przez dane społeczeństwo,
na głoszeniu prawd często niewygodnych dla rządzących, na dawaniu
świadectwa wyznawanym wartościom całym swoim życiem, a nawet,

20 O bogactwie poruszanej w książce tematyki niech świadczy tylko wyliczenie tytu-
łów i śródtytułów poszczególnych rozdziałów. Część pierwsza zawiera: The Clean Slate; Bo-
oks, Music, Relationships (Self-Centeredness, Equality, Race, Sex, Separateness, Divorce,
Love, Eros). Część druga: The German Connection, Two Revolutions and Two States of Na-
ture, The Self, Creativity, Culture, Values, The Nietzscheanization of the Left or Vice Versa,
Our Ignorance. Część trzecia: From Socrates’ Apology to Heidegger’s Rektoratsredes (Toc-
queville on Democratic Intellectual Life, The Relation Between Thought and Civil Society,
The Philosophic Experience, The Enlightenment Transformation, Swift’s Doubts, Rousse-
au’s Radicalization and the German University), The Sixties, The Student and the Univer-
sity (Liberal Education, The Decomposition of the University, The Disciplines, Conclusion).