DOI Heft:
Omówienia i recenzje
DOI Artikel:Marciniak, Arkadiusz: Ian Bapty, Tim Yates (eds.), Archaeology after structuralism: [Rezension]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28098#0276
274
OMÓWIENIA I RECENZJE
Kolejny artykuł, autorstwa Tima Yatesa, zatytułowany został Archaeology
through the Looking Glass. Również w nim podjęty został problem relacji pomię-
dzy przeszłością a teraźniejszością. Punktem odniesienia są dla autora koncepcja
Freuda i koncepcje postfreudowskie. Definiując czym jest przeszłość, obserwowa-
na przez źródła archeologiczne, Yates opowiada się za jej rozumieniem właści-
wym kontekstualistom i postrzega ją jako relatywnie odseparowaną od
teraźniejszości, a kulturę materialną pojmuje jako tekst. Znaczenie poszczegól-
nych elementów kultury materialnej jest możliwe do uzyskania przez analizę
kontekstu, przy czym nadający to znaczenie sytuuje się poza tekstem. Oznacza
to, że nie można uciec przy tym zabiegu od teraźniejszości, można zakładać jed-
nakże relatywną autonomię przeszłości. Teraźniejszość przyjmuje dla autora postać
superego. Koncepcja Freuda, rozwinięta przez Lacana, który odwołuje się do lingwi-
styki strukturalnej de Saussure’a, daje się, zdaniem Yatesa, zastosować w archeolo-
gii. W wymiarze wertykalnym element znaczony (signifier) usytuowany jest w rela-
cji do świadomości, podczas gdy element oznaczający (signified) — do pod-
świadomości. W wymiarze horyzontalnym natomiast struktura tekstu przejawia się
poprzez różnice pomiędzy elementami znaczonymi. W tym duchu dokonuje autor
analizy wyobrażeń w sztuce naskalnej z epoki brązu, w Skandynawii.
Autorem kolejnej pracy pt. Writing. Authority and the Determination of
a Subject są Paul Moran i David Shaun Hides. Także tutaj relacje między prze-
szłością a teraźniejszością są jednym z podstawowych problemów. Autorzy zasta-
nawiają się nad niebezpieczeństwem ogromnej relatywizacji działań archeologa
w sytuacji, gdy sytuuje się on poza historią, kulturą materialną oraz sytuacją
z kontekstu historycznego. Każdy zdaje się więc mieć prawo pisania przeszłości
i autorzy dopuszczają taką możliwość. Pociąga to jednak za sobą zagrożenie
utraty przez archeologię, jako dyscypliny, samodzielności. Brak bowiem kryte-
riów, które by ją identyfikowały. Archeologia jednak zawsze spełniała rolę auto-
rytetu w zakresie mówienia o przeszłości. Jak w tej sytuacji ma wyglądać reali-
zacja tego autorytetu? Zdaniem autorów rozwiązaniem tej sprzeczności ma być
powołanie teorii, która łączyłaby głos mówiący przez ślady przeszłości z samymi
tymi śladami i która określałaby sposób odczytania takiego tekstu. Stworzenie
takiej teorii ma na powrót zapewnić autorytet dyscyplinie. Paradoksalnie, obe-
cność owego autorytetu postrzegają autorzy jako istotny element samoidentyfi-
kacji archeologii, a przejawy dążenia do uzyskania takiego autorytetu ze strony
archeologów procesualnych były, w prezentowanym przez autorów środowisku
badawczym, silnie krytykowane.
Kolejny artykuł napisany został wspólnie przez szwedzkiego archeologa
z Göteborga (jedynego autora spoza Wielkiej Brytanii) Jarla Nordbladha oraz
Tima Yatesa i zatytułowany The Perfect Body, This Virigin Text: Between Sex
and Gender in Archaeology. Po raz drugi w tej książce dyskutowane są zagadnie-
nia płciowości w archeologii postprocesualnej. Pojawienie się archeologii zajmu-
jącej się płciowością {gender archaeology) spotkało się z dużym entuzjazmem
i nadal jest jednym z żywszych elementów dyskusji toczącej się w tym kręgu ba-
dawczym. Krystalizacja tego nurtu dokonała się na podstawie rozróżnienia po-
między płcią, rozumianą biologicznie, a jej społecznym, kulturowym znaczeniem.
Pojęcie ‘kobieta’, podkreślają autorzy, nie posiada żadnego uniwersalnego zna-
OMÓWIENIA I RECENZJE
Kolejny artykuł, autorstwa Tima Yatesa, zatytułowany został Archaeology
through the Looking Glass. Również w nim podjęty został problem relacji pomię-
dzy przeszłością a teraźniejszością. Punktem odniesienia są dla autora koncepcja
Freuda i koncepcje postfreudowskie. Definiując czym jest przeszłość, obserwowa-
na przez źródła archeologiczne, Yates opowiada się za jej rozumieniem właści-
wym kontekstualistom i postrzega ją jako relatywnie odseparowaną od
teraźniejszości, a kulturę materialną pojmuje jako tekst. Znaczenie poszczegól-
nych elementów kultury materialnej jest możliwe do uzyskania przez analizę
kontekstu, przy czym nadający to znaczenie sytuuje się poza tekstem. Oznacza
to, że nie można uciec przy tym zabiegu od teraźniejszości, można zakładać jed-
nakże relatywną autonomię przeszłości. Teraźniejszość przyjmuje dla autora postać
superego. Koncepcja Freuda, rozwinięta przez Lacana, który odwołuje się do lingwi-
styki strukturalnej de Saussure’a, daje się, zdaniem Yatesa, zastosować w archeolo-
gii. W wymiarze wertykalnym element znaczony (signifier) usytuowany jest w rela-
cji do świadomości, podczas gdy element oznaczający (signified) — do pod-
świadomości. W wymiarze horyzontalnym natomiast struktura tekstu przejawia się
poprzez różnice pomiędzy elementami znaczonymi. W tym duchu dokonuje autor
analizy wyobrażeń w sztuce naskalnej z epoki brązu, w Skandynawii.
Autorem kolejnej pracy pt. Writing. Authority and the Determination of
a Subject są Paul Moran i David Shaun Hides. Także tutaj relacje między prze-
szłością a teraźniejszością są jednym z podstawowych problemów. Autorzy zasta-
nawiają się nad niebezpieczeństwem ogromnej relatywizacji działań archeologa
w sytuacji, gdy sytuuje się on poza historią, kulturą materialną oraz sytuacją
z kontekstu historycznego. Każdy zdaje się więc mieć prawo pisania przeszłości
i autorzy dopuszczają taką możliwość. Pociąga to jednak za sobą zagrożenie
utraty przez archeologię, jako dyscypliny, samodzielności. Brak bowiem kryte-
riów, które by ją identyfikowały. Archeologia jednak zawsze spełniała rolę auto-
rytetu w zakresie mówienia o przeszłości. Jak w tej sytuacji ma wyglądać reali-
zacja tego autorytetu? Zdaniem autorów rozwiązaniem tej sprzeczności ma być
powołanie teorii, która łączyłaby głos mówiący przez ślady przeszłości z samymi
tymi śladami i która określałaby sposób odczytania takiego tekstu. Stworzenie
takiej teorii ma na powrót zapewnić autorytet dyscyplinie. Paradoksalnie, obe-
cność owego autorytetu postrzegają autorzy jako istotny element samoidentyfi-
kacji archeologii, a przejawy dążenia do uzyskania takiego autorytetu ze strony
archeologów procesualnych były, w prezentowanym przez autorów środowisku
badawczym, silnie krytykowane.
Kolejny artykuł napisany został wspólnie przez szwedzkiego archeologa
z Göteborga (jedynego autora spoza Wielkiej Brytanii) Jarla Nordbladha oraz
Tima Yatesa i zatytułowany The Perfect Body, This Virigin Text: Between Sex
and Gender in Archaeology. Po raz drugi w tej książce dyskutowane są zagadnie-
nia płciowości w archeologii postprocesualnej. Pojawienie się archeologii zajmu-
jącej się płciowością {gender archaeology) spotkało się z dużym entuzjazmem
i nadal jest jednym z żywszych elementów dyskusji toczącej się w tym kręgu ba-
dawczym. Krystalizacja tego nurtu dokonała się na podstawie rozróżnienia po-
między płcią, rozumianą biologicznie, a jej społecznym, kulturowym znaczeniem.
Pojęcie ‘kobieta’, podkreślają autorzy, nie posiada żadnego uniwersalnego zna-