DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Labuda, Adam S.: Niemieckie dziedzictwo historyczno-artystyczne w Polsce: sądy, stereotypy i opinie po II wojnie światowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28099#0026
24
ADAM S. LABUDA
i tamtego, jest znakiem siebie, ma swoje miejsce w wachlarzu różnic
zidentyfikowanych i jeszcze pozostających do odkrycia. Region śląski
ukazują nasi autorzy w szerszej przestrzeni wartości europejskich - tra-
ktujmy to nie jako próbę neutralizacji sprzeczności tkwiących w jego ob-
rębie; owa przestrzeń szersza jest wskazaniem na fakt, że to, co „polskie”
i to, co „niemieckie” (ale i np. „czeskie”) na Śląsku nie wyczerpuje tego, co
tu przetrwało. Nie może tu być egoistycznego podziału dóbr, bo dobra po-
zostają otwarte na wciąż nowe odczytania, a to, co „odczytane”, jest od-
czytane zaledwie tu i teraz.
Wskazaniem na Memoriał wrocławskich historyków sztuki zamyka-
my nasze rozważania. Czynimy tak nie dlatego, by tekst ten przynosił
pełną odpowiedź na wyzwania, które niosą ze sobą praktyka ochrony za-
bytków na terenach obfitujących w niemieckie dziedzictwo artystyczne
i wciąż nie zahamowana destrukcja substancji zabytkowej. Memoriał nie
przynosi takiej odpowiedzi i przynieść nie mógł. Jednak reprezentowane
w nim zdystansowane i wyważone podejście do powierzonego danemu
społeczeństwu dziedzictwa artystycznego wolno uznać za adekwatną re-
akcję na opisane wyżej opory i idiosynkrazje codziennej świadomości, na
przemilczenia i uproszczenia w myśleniu konserwatorskim, na wszystko
to, co w szczególnym nasileniu i w dramatycznej formie zaistniało bezpo-
średnio po II wojnie światowej. W tym sensie rok 1981 w Polsce, w któ-
rym Memoriał został napisany, przynosi pewien przełom. W Memoriale
bowiem zaznaczają się postawy, pojawiają się argumenty, które stanowią
zachętę do otwartej i wolnej dyskusji, do otwartego i wolnego działania.
GERMAN HISTORICO-ARTISTIC HERITAGE IN POLAND.
JUDGMENTS, STEREOTYPES, AND OPINIONS AFTER WORLD
WARU
Summary
The paper makes an attempt to examine the meaning of the predicate “German”
in the context of the postwar reception of works of art and architecture as well as of
the ideas and activities of Polish specialists preoccupied with the preservation of
historie sites and monuments. In particular, Polish public opinion contronted the
German heritage on the so-called regained territories, i. e. the territories incorpora-
ted into Poland as a result of the Second World War. Right after the war, the most
significant factor determining the pereeption of “Germanness” was the experience of
the Nazi occupation. For most Poles, the “German” values, both materiał and
spiritual, were associated with degradation and hostility, serving as a ground for the
endorsement of Polish national identity and compensation for the war losses. Such
ADAM S. LABUDA
i tamtego, jest znakiem siebie, ma swoje miejsce w wachlarzu różnic
zidentyfikowanych i jeszcze pozostających do odkrycia. Region śląski
ukazują nasi autorzy w szerszej przestrzeni wartości europejskich - tra-
ktujmy to nie jako próbę neutralizacji sprzeczności tkwiących w jego ob-
rębie; owa przestrzeń szersza jest wskazaniem na fakt, że to, co „polskie”
i to, co „niemieckie” (ale i np. „czeskie”) na Śląsku nie wyczerpuje tego, co
tu przetrwało. Nie może tu być egoistycznego podziału dóbr, bo dobra po-
zostają otwarte na wciąż nowe odczytania, a to, co „odczytane”, jest od-
czytane zaledwie tu i teraz.
Wskazaniem na Memoriał wrocławskich historyków sztuki zamyka-
my nasze rozważania. Czynimy tak nie dlatego, by tekst ten przynosił
pełną odpowiedź na wyzwania, które niosą ze sobą praktyka ochrony za-
bytków na terenach obfitujących w niemieckie dziedzictwo artystyczne
i wciąż nie zahamowana destrukcja substancji zabytkowej. Memoriał nie
przynosi takiej odpowiedzi i przynieść nie mógł. Jednak reprezentowane
w nim zdystansowane i wyważone podejście do powierzonego danemu
społeczeństwu dziedzictwa artystycznego wolno uznać za adekwatną re-
akcję na opisane wyżej opory i idiosynkrazje codziennej świadomości, na
przemilczenia i uproszczenia w myśleniu konserwatorskim, na wszystko
to, co w szczególnym nasileniu i w dramatycznej formie zaistniało bezpo-
średnio po II wojnie światowej. W tym sensie rok 1981 w Polsce, w któ-
rym Memoriał został napisany, przynosi pewien przełom. W Memoriale
bowiem zaznaczają się postawy, pojawiają się argumenty, które stanowią
zachętę do otwartej i wolnej dyskusji, do otwartego i wolnego działania.
GERMAN HISTORICO-ARTISTIC HERITAGE IN POLAND.
JUDGMENTS, STEREOTYPES, AND OPINIONS AFTER WORLD
WARU
Summary
The paper makes an attempt to examine the meaning of the predicate “German”
in the context of the postwar reception of works of art and architecture as well as of
the ideas and activities of Polish specialists preoccupied with the preservation of
historie sites and monuments. In particular, Polish public opinion contronted the
German heritage on the so-called regained territories, i. e. the territories incorpora-
ted into Poland as a result of the Second World War. Right after the war, the most
significant factor determining the pereeption of “Germanness” was the experience of
the Nazi occupation. For most Poles, the “German” values, both materiał and
spiritual, were associated with degradation and hostility, serving as a ground for the
endorsement of Polish national identity and compensation for the war losses. Such