DYSKURSY NAUKI A WIZERUNEK CIAŁA W ZACHODNIEJ I AMERYKAŃSKIEJ SZTUCE

105

poznania biologicznej tożsamości, która pozwoli jednostce w niestałości
i względności obrazu świata wyłonić własną suwerenność i odnaleźć w so-
bie autorytet.
Ubezwłasnowolnienie człowieka dokonuje się poprzez postępującą
alienację i izolację produkowaną zarówno poprzez naukę, jak i inne dzie-
dziny współczesności. Pozbawienie człowieka jego somatycznej natury,
nakierowanie na fikcyjne wzorce podlegające nieustannej zmianie, zako-
twiczone w zmiennej wizualności, odpowiada za współczesny deficyt au-
torytetu, znaczenia oraz poczucie zagubienia. Tożsamość ulega rozszcze-
pieniu pod wpływem otaczających ideologii podmiotu, anachronicznych
wobec rzeczywistych zagrożeń i problemów końca XX wieku. Napięcia,
jakie rodzą się wokół pojęcia i percepcji cielesności, są nieustannym pro-
duktem „cywilizacyjnego szoku” wywołanego z jednej strony niemal eks-
tatyczną afirmacją ’body’ realizującą się w kosmetycznej, biotechnologicz-
nej i medialnej inżynierii naszego stulecia, pozwalającej na niemal
nieograniczone transformacje ludzkiej tkanki, z drugiej bezradnością wo-
bec niemal „średniowiecznej” znikomości ciała dręczonego chorobami
końca XX wieku. Tracąc swój metafizyczny wymiar, jaki posiadało ono w
wielowiekowej historii, ciało musiało zapłacić cenę za powrót do konkretu
egzystencji, ulegając rozdarciu pomiędzy opozycyjnymi siłami: potencjal-
nym zniszczeniem a potrzebą i wiarą w możliwość przezwyciężenia włas-
nej znikomości. Z jednej strony, melancholia z powodu AIDS, z dru-
giej optymizm i wiara w wirtualny wymiar, stworzyły bieguny, w których
odnaleźć się musi każda pojedyncza jednostka współczesnego społe-
czeństwa.
Sztuka analizuje ową rzeczywistość, w której dyskursy nauki i kultu-
ry ulegają homogenizacji, produkując zaskakująco jednolite koncepcje
podmiotowości. Medycyna i media - to dziedziny pozornie się wykluczają-
ce. Ich rezultatem jest postępująca derealizacja ciała i przeniesienie jed-
nostki w wirtualną sferę egzystencji. Podczas gdy w sferze nauki ciało po-
zostaje strukturalnym konceptualnym schematem, w sferze mediów traci
swą organiczność poprzez utowarowienie, wprowadzenie w konsumpcyj-
ny obieg poprzez redukcję ciała do znaku.
Dlatego opozycja współczesnej sztuki wobec dyskursów władzy ujaw-
nia zaskakującą niemal zbieżność artystycznych strategii. Jest nią natar-
czywa cielesność ujawniająca się w rozmaity sposób, z rozmaitych pun-
któw widzenia, poprzez pryzmat wielości obowiązujących kodów i zna-
czeń. Somatyzacja, wypełnienie ciała organiczną treścią, biologiczną sub-
stancją - oto credo artystycznego pokolenia lat 80. i 90. Wspólną trudno-
ścią stało się znalezienie takiego sposobu opisu ciała, który uchroniłby się
przed ujarzmiającą siłą funkcjonujących dyskursów.