DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Jakubowska, Agata: Kobieta wobec seksualności - podporządkowana, uwikłana czy wyzwolona?: o kilku aspektach twórczości Natalii LL z perspektywy psychoanalizy Lacanowskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28099#0117
KOBIETA WOBEC SEKSUALNOŚCI - PODPORZĄDKOWANA, UWIKŁANA CZY WYZWOLONA?
115
Dla naszych rozważań niezwykle ważna jest ta zdolność podmiotu do
prowadzenia „gry” z porządkiem symbolicznym, czyli z kodami dostarcza-
nymi mu przez kulturę, w której żyje. Jest ona możliwa dlatego, że ów
porządek symboliczny, dzięki któremu, a raczej dzięki wstąpieniu w któ-
ry podmiot zaczyna funkcjonować jako społeczna istota, jest w ciągłym
procesie. W momencie, w którym Symboliczne dostarcza podmiotowi kon-
wencji umożliwiających mu funkcjonowanie w świecie, równocześnie
uświadamia mu, że systemy przez nie narzucane nie są stałe i komplet-
ne. Podmiot wie, że Realne nie może być ujęte przez znaczące systemy
symbolicznego porządku5. Świadomy więc swojej możliwości zmiany spo-
łecznych kodów, podejmuje z nimi grę6.
Tak ujęta sytuacja podmiotu, także artysty, pozwala widzieć dzieło sztu-
ki jako miejsce spotkania się struktur symbolicznych, które obowiązują w
danej chwili w kulturze (owych dyskursów, o których mówił Foucault) i ma-
nipulacji dokonywanych na nich przez artystę/artystkę w konstruowaniu
oferowanej nam maski. Dzieło sztuki jest obszarem, na którym spotykają
się kobieta będąca artystką i kobieta „symboliczna”, pod którym to termi-
nem rozumiem splot znaczeń przypisywanych kobietom przez system pa-
triarchalny. Kobieta-artystka jest bowiem pod wpływem owej sfery symboli-
cznej, z której w nieunikniony sposób przejmuje część kodów i równocześnie
ma możliwość wyjścia poza role przypisane kobiecie „symbolicznej”. Dyskur-
sy więc, które ma charakteryzować, to zarówno te obowiązujące, patriar-
chalne, jak i przełamujące je - feministyczne.
Interpretacje prac Natalii LL, zawarte w tym tekście, będą więc sku-
piały się na zajmowanym przez nią jako kobietę i artystkę stanowisku
wobec struktur „fallicznych”7. Wśród wszystkich sfer tych struktur jedna
jest szczególnie istotna - seksualność. Odwołajmy się raz jeszcze do słów
Foucault, tym razem z książki Historia seksualności, w której napisał:
„W powiązaniach władzy seksualność nie stanowi elementu najbardziej
opornego, zalicza się raczej do czynników obdarzonych największą instru-
mentalnością: okazuje się pożyteczna w większości manewrów, może być
stosowana jako punkt oparcia i wiązadło najrozmaitszych strategii”8.
W patrocentrycznym porządku społecznym dominująca strategia była
5 Stwierdzenia te nabierają szczególnego znaczenia dla nas, gdy przypatrujemy się
sytuacji współczesnej kultury. Pojawienie się nowych zjawisk społecznych i kulturowych
spowodowanych rozwojem cywilizacyjno-technicznym związane jest z kryzysem wartości,
z ich nieprzystawalnością do sytuacji podmiotu w społeczeństwie postmodernistycznym.
6 Por. też S. Żiźek, The Sublime Object of Ideolog, London 1989, s. 122, za: K Moxey,
The Practice of Theory. Poststructuralism, Cultural Politics, and Art History, Ithaca-Lon-
don 1994, s. 46-50.
7 Zwane są one fallicznymi nie dlatego, że tworzą je mężczyźni, ale z tego względu, iż
uprzywilejowują one fallusa — nie penisa, a odpowiadający mu na poziomie Symbolicznego
element.
8 M. Foucault, Historia seksualności, Warszawa 1995, s. 92-93.
115
Dla naszych rozważań niezwykle ważna jest ta zdolność podmiotu do
prowadzenia „gry” z porządkiem symbolicznym, czyli z kodami dostarcza-
nymi mu przez kulturę, w której żyje. Jest ona możliwa dlatego, że ów
porządek symboliczny, dzięki któremu, a raczej dzięki wstąpieniu w któ-
ry podmiot zaczyna funkcjonować jako społeczna istota, jest w ciągłym
procesie. W momencie, w którym Symboliczne dostarcza podmiotowi kon-
wencji umożliwiających mu funkcjonowanie w świecie, równocześnie
uświadamia mu, że systemy przez nie narzucane nie są stałe i komplet-
ne. Podmiot wie, że Realne nie może być ujęte przez znaczące systemy
symbolicznego porządku5. Świadomy więc swojej możliwości zmiany spo-
łecznych kodów, podejmuje z nimi grę6.
Tak ujęta sytuacja podmiotu, także artysty, pozwala widzieć dzieło sztu-
ki jako miejsce spotkania się struktur symbolicznych, które obowiązują w
danej chwili w kulturze (owych dyskursów, o których mówił Foucault) i ma-
nipulacji dokonywanych na nich przez artystę/artystkę w konstruowaniu
oferowanej nam maski. Dzieło sztuki jest obszarem, na którym spotykają
się kobieta będąca artystką i kobieta „symboliczna”, pod którym to termi-
nem rozumiem splot znaczeń przypisywanych kobietom przez system pa-
triarchalny. Kobieta-artystka jest bowiem pod wpływem owej sfery symboli-
cznej, z której w nieunikniony sposób przejmuje część kodów i równocześnie
ma możliwość wyjścia poza role przypisane kobiecie „symbolicznej”. Dyskur-
sy więc, które ma charakteryzować, to zarówno te obowiązujące, patriar-
chalne, jak i przełamujące je - feministyczne.
Interpretacje prac Natalii LL, zawarte w tym tekście, będą więc sku-
piały się na zajmowanym przez nią jako kobietę i artystkę stanowisku
wobec struktur „fallicznych”7. Wśród wszystkich sfer tych struktur jedna
jest szczególnie istotna - seksualność. Odwołajmy się raz jeszcze do słów
Foucault, tym razem z książki Historia seksualności, w której napisał:
„W powiązaniach władzy seksualność nie stanowi elementu najbardziej
opornego, zalicza się raczej do czynników obdarzonych największą instru-
mentalnością: okazuje się pożyteczna w większości manewrów, może być
stosowana jako punkt oparcia i wiązadło najrozmaitszych strategii”8.
W patrocentrycznym porządku społecznym dominująca strategia była
5 Stwierdzenia te nabierają szczególnego znaczenia dla nas, gdy przypatrujemy się
sytuacji współczesnej kultury. Pojawienie się nowych zjawisk społecznych i kulturowych
spowodowanych rozwojem cywilizacyjno-technicznym związane jest z kryzysem wartości,
z ich nieprzystawalnością do sytuacji podmiotu w społeczeństwie postmodernistycznym.
6 Por. też S. Żiźek, The Sublime Object of Ideolog, London 1989, s. 122, za: K Moxey,
The Practice of Theory. Poststructuralism, Cultural Politics, and Art History, Ithaca-Lon-
don 1994, s. 46-50.
7 Zwane są one fallicznymi nie dlatego, że tworzą je mężczyźni, ale z tego względu, iż
uprzywilejowują one fallusa — nie penisa, a odpowiadający mu na poziomie Symbolicznego
element.
8 M. Foucault, Historia seksualności, Warszawa 1995, s. 92-93.