DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Bryl, Mariusz: Historia sztuki na przejściu od kontekstowej Funktionsgeschichte ku antropologicznej Bildwissenschaft (casus Hans Belting)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28179#0265
HISTORIA SZTUKI NA PRZEJŚCIU OD FUNKTIONSGESCHICHTE KU BILDWISSENSCHAFT
263
kstem, który traktuje o sztuce. Przy tym montaż zniósł wcześniejszą jedność
przedstawienia, zastępując ją aktem autointerpretacji dzieła. Jednak dla badań
nad sztuką (...) dzieło ciągle jeszcze pozostało „piece de resistance”S3.
Niewątpliwie centralne miejsce w toku argumentacji Beltinga przypa-
da rozważaniom na temat relacji między „historią mediów i historią sztu-
ki”, które znaczą istotne przesunięcie akcentów w stosunku do wcześniej-
szego eseju. Przesunięcie zresztą jak najbardziej zrozumiałe, zważywszy,
że koncepcja historii sztuki jako „historii mediów” (Kunstgeschichte ais
Mediengeschichte) odgrywa kluczową rolę w historycznych studiach Bel-
tinga, powstałych w okresie pomiędzy pierwszym i drugim esejem na te-
mat „końca historii sztuki”.
Mogłoby się wydawać naturalne, pisze Belting, że, dzisiejsi badacze
sztuki, funkcjonując w epoce, w której „nasz obraz świata i pojęcie rzeczy-
wistości, w tak dużym stopniu określone są przez techniczne media obra-
zowe”, zaczną analizować również „historyczne gatunki artystyczne i te-
chniki obrazowe jako media, które od zawsze posiadały własną strukturę
estetyczną i treściową”84. A jednak historia sztuki nie wykorzystuje tutaj
swojej wielkiej szansy, obawia się bowiem „zdrady artystycznego chara-
kteru dzieła, tak jak gdyby istniała jedynie ta alternatywa: niemedialna
sztuka lub nieartystyczne media”. Tymczasem dzisiaj, w epoce, w której
„świat wypełniają obrazy i znaki, w których zacierają się różnice między
medium i faktum”, mówienie o „historycznych mediach obrazowych” nie
wymaga już usprawiedliwienia.
W dzisiejszej sztuce rzeczywistość mediów - tak jak wcześniej czyniła to rzeczywi-
stość natury - pobudza artystów do odzwierciedlania istniejącego uprzednio świa-
ta znaków i pozorów. Sztuka nowoczesna rozpoczynała niegdyś od zakwestiono-
wania natury jako płaszczyzny doświadczenia zmysłowego. Współczesna sztuka
kontynuuje tę analizę, badając techniczne media, które wytwarzają własną rze-
czywistość informacyjną. Wszystko to są - stwierdza Belting - znane fakty, zupeł-
nie nie odmieniły one jednak nauk o obrazach (Bildwissenschaften) (...) które roz-
bijają jedność obrazów na biegun mediów i biegun sztuki85.
Belting nie proponuje przy tym ani rozpuszczenia historii sztuki w po-
szerzonej teorii mediów, ani aneksji, idącej w przeciwnym kierunku. Jed-
nak -jego zdaniem -
symultaniczne istnienie mediów i sztuki wymusza dialog, a tzw. sztuka medialna,
będąca dzisiaj najbardziej zaawansowaną formą krytyki mediów, nie jest jeszcze
przyporządkowana w sposób ostateczny żadnej z dyscyplin teoretycznych. Dialog
83 Ibidem, s. 164.
84 Ibidem, s. 165-166.
85 Ibidem, s. 166.
263
kstem, który traktuje o sztuce. Przy tym montaż zniósł wcześniejszą jedność
przedstawienia, zastępując ją aktem autointerpretacji dzieła. Jednak dla badań
nad sztuką (...) dzieło ciągle jeszcze pozostało „piece de resistance”S3.
Niewątpliwie centralne miejsce w toku argumentacji Beltinga przypa-
da rozważaniom na temat relacji między „historią mediów i historią sztu-
ki”, które znaczą istotne przesunięcie akcentów w stosunku do wcześniej-
szego eseju. Przesunięcie zresztą jak najbardziej zrozumiałe, zważywszy,
że koncepcja historii sztuki jako „historii mediów” (Kunstgeschichte ais
Mediengeschichte) odgrywa kluczową rolę w historycznych studiach Bel-
tinga, powstałych w okresie pomiędzy pierwszym i drugim esejem na te-
mat „końca historii sztuki”.
Mogłoby się wydawać naturalne, pisze Belting, że, dzisiejsi badacze
sztuki, funkcjonując w epoce, w której „nasz obraz świata i pojęcie rzeczy-
wistości, w tak dużym stopniu określone są przez techniczne media obra-
zowe”, zaczną analizować również „historyczne gatunki artystyczne i te-
chniki obrazowe jako media, które od zawsze posiadały własną strukturę
estetyczną i treściową”84. A jednak historia sztuki nie wykorzystuje tutaj
swojej wielkiej szansy, obawia się bowiem „zdrady artystycznego chara-
kteru dzieła, tak jak gdyby istniała jedynie ta alternatywa: niemedialna
sztuka lub nieartystyczne media”. Tymczasem dzisiaj, w epoce, w której
„świat wypełniają obrazy i znaki, w których zacierają się różnice między
medium i faktum”, mówienie o „historycznych mediach obrazowych” nie
wymaga już usprawiedliwienia.
W dzisiejszej sztuce rzeczywistość mediów - tak jak wcześniej czyniła to rzeczywi-
stość natury - pobudza artystów do odzwierciedlania istniejącego uprzednio świa-
ta znaków i pozorów. Sztuka nowoczesna rozpoczynała niegdyś od zakwestiono-
wania natury jako płaszczyzny doświadczenia zmysłowego. Współczesna sztuka
kontynuuje tę analizę, badając techniczne media, które wytwarzają własną rze-
czywistość informacyjną. Wszystko to są - stwierdza Belting - znane fakty, zupeł-
nie nie odmieniły one jednak nauk o obrazach (Bildwissenschaften) (...) które roz-
bijają jedność obrazów na biegun mediów i biegun sztuki85.
Belting nie proponuje przy tym ani rozpuszczenia historii sztuki w po-
szerzonej teorii mediów, ani aneksji, idącej w przeciwnym kierunku. Jed-
nak -jego zdaniem -
symultaniczne istnienie mediów i sztuki wymusza dialog, a tzw. sztuka medialna,
będąca dzisiaj najbardziej zaawansowaną formą krytyki mediów, nie jest jeszcze
przyporządkowana w sposób ostateczny żadnej z dyscyplin teoretycznych. Dialog
83 Ibidem, s. 164.
84 Ibidem, s. 165-166.
85 Ibidem, s. 166.