Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (11.2000)

RECENZJE I OMÓWIENIA

347

Czytając te fragmenty pracy Pollock nabieram podejrzenia, że pytanie o czarne
kobiety musi przejść w historii sztuki tę samą drogę, co pytanie o kobiety w ogóle .
Od postawienia problemu różnicy rasowej, przez zagadnienie specyfiki „innego” i mo-
żliwości jej „zapisania” w dziele, upomnienie się o miejsce w historii sztuki i należyte
zainteresowanie dla czarnych artystek i modelek, po różnicowanie w zaproponowa-
nym przez Pollock rozumieniu. Można zadawać sobie pytanie, czy taki rozwój jest
nieunikniony. Z pewnością przeglądanie archiwów w celu poszukiwania śladów obe-
cności (i wraz z nimi materiałów do interpretacji) stanowi konieczny etap. Zastana-
wiające jest jednak dokonywanie tych zabiegów (pozostających przy różnicy) w pracy
akcentującej (przynajmniej w partiach teoretycznych) dystansowanie się do wczes-
nych praktyk feministycznych i skupienie na kolejnym etapie - różnicowaniu.
Pollock wielokrotnie w swej pracy pisze o feministycznym pragnieniu (tytułowe
feministyczne pragnienie i pisanie historii sztuki) odnosząc rozumienie tego pojęcia do
psychoanalizy. W trakcie lektury Differencing the Canon miałam jednak wątpliwości
co do tego, czy rzeczywiście w tym przypadku należy je w tym kontekście rozpatry-
wać. Odnoszę bowiem wrażenie, że mamy tu raczej do czynienia ze „starą” - jak moż-
na by powiedzieć - strategią. Rzeczywiście jest tak, że pragnienie (rozumiane jako
zrepresjonowane fantazje) feministycznej historyczki sztuki pojawia się jako istotny
element niektórych analiz (dotyczy to zwłaszcza interpretacji prac Mary Cassatt
przedstawiających matki i córki). W całości dominuje jednak raczej podejście strate-
giczne. Pollock należy bowiem do tych feministycznych historyczek sztuki, które choć
bardzo dużo uwagi poświęcają interpretacji dzieł, największą wagę przywiązują do
ich politycznego aspektu. W recenzowanej książce odnajdziemy próbę nie tylko prze-
łożenia dyskusji toczonych aktualnie przez feministki poza historią sztuki na proble-
my tej dyscypliny (na przykład Kanon), ale i zajęcia w niej określonej pozycji14. To
ten element pracy jest zapewne dla jej autorki, piszącej o testowaniu ze względu
na kwestie i priorytety polityczne (zobacz motto), najważniejszy. Dokonywane przez
nią przeformułowywanie dyskursów, dokonywane zarówno w warstwie teoretycznej, jak
i interpretacjach, stanowi też zapewne według wielu najbardziej kontrowersyjny
aspekt książki. Jak mogłoby być inaczej, skoro dokonuje się co prawda w, ale i przeciw
historii sztuki, czy - jak można by doprecyzować - w historii sztuki, ale przeciw Historii
Sztuki.

Agata Jakubowska

Podobne uwagi można odnieść do rozdziału A Tale of Three Women. Tak jak niegdyś
powstawały prace o tym, że w Paryżu drugiej połowy dziewiętnastego wieku były kobiety i na-
leży przywrócić je świadomości historycznej, tak teraz pisze się teksty upominające się o czarne
kobiety. Tak jak przedtem dekonstruowano „męską” historię sztuki wskazując na to, jak oparta
jest ona na wykluczeniu innej-kobiety, tak teraz akcentuje się proces wykluczania czarnej
kobiety w kształtowaniu kobiety.
14 Niezwykle bliskiego na przykład Rosi Braidotti - zob. jej książkę Nomadic Subjects.
Embodiment and Sexual Difference in Contemporary Feminist Theory, New York 1994.