OD SALONU DO GALERII. KRYTYKA ARTYSTYCZNA I HISTORYCZNA ZMIANA

243

nią kształtowała własne strategie. Krytyka pojmowana tu jako efekt po-
szukiwania języka komentarza w obliczu zsekularyzowanej idei publicz-
nej wystawy musiała się w procesie nabywania własnej tożsamości i legi-
tymacji oczywiście odnieść także wobec zasadniczej opozycji (komercyjne
- niekomercyjne) w mechanizmie wytwarzania autorytetu artystycznego.
Ale dopóki panowała zgoda na znak równości pomiędzy niekomercyjno-
ścią a obszarem Salonu oraz komercyjnością i przestrzenią poza nim, rola
krytyki w procesie wytwarzania owego autorytetu nie była znacząca. Ro-
la ta wzrasta wtedy - co odmienia w sposób istotny jej charakter i funk-
cję - kiedy dotychczasowy porządek podlega radykalnemu odwróceniu.
Dotychczasowe miejsca - niekomercyjne, stają się komercyjnymi, dotych-
czasowe miejsca autorytetu dotyka jego inflacja, obszary dotychczas
oznaczane jako komercyjne zaczynają być zdolne do stwarzania okolicz-
ności pojawienia się autorytetu, a krytyczny dyskurs staje się kluczowym
elementem tego procesu i nowego systemu dystrybucyjnego świata sztu-
ki. Dzieje pisania o sztuce są z pewnością bogate i burzliwe, sposoby po-
woływania krytyki, sposoby jej rozumienia i ekspresji - bardzo różne, ale
historyczny zwrot, w którym uwidacznia się rzeczywista zmiana jej roli,
koncepcji i miejsca w całym artystycznym układzie to właśnie czas owego
odwrócenia.
Salon i Akademia, będąc centrami autorytetu, były instancjami decy-
dującymi o wartości artystycznych dokonań - a w konsekwencji o sukcesie
publicznym i, co za tym szło, finansowym danego artysty. Związek pomię-
dzy autorytetem a wartością, w efekcie także ekonomiczną, w specyficzny
sposób charakteryzuje handel dziełami sztuki. Jest on skomplikowaną ope-
racją, której nie wyjaśniają jedynie ekonomiczne analizy. Koniecznym jej
elementem bowiem jest proces i sposób przypisywania wartości, które dadzą
się opisywać jedynie w związku z historycznymi sposobami budowania, kon-
centracji i rozłożenia autorytetu. Dokonany wcześniej opis Salonu jako in-
stytucji nasyconej autorytetem oraz opis sposobów jego koncentracji, zwią-
zanych z genezą Salonu i Akademii, obowiązującymi w nich koncepcjami
sztuki oraz z ówczesną strukturą organizacyjną życia artystycznego nie
oznacza statyczności powstałego układu. Przeciwnie - powyższa charakte-
rystyka akcentująca istnienie wspólnego frontu Akademii i Salonu odnosi
się głównie do osiemnastowiecznego, przedrewolucyjnego etapu ich historii.
Dzieje francuskiego systemu wystawienniczego w XVIII i XIX wieku
obfitują w konflikty i reorganizacje zasad Salonowej prezentacji dzieł.
Kolejne etapy tych dziejów były efektem walk pomiędzy Akademią, wła-
dzami państwowymi i artystami pozostającymi poza ekskluzywnym gro-
nem członków Akademii o kontrolę nad kształtem, zakresem i funkcją
Salonowej Wystawy. Spory toczone w ciągu dziesięcioleci dotyczyły ro-
dzaju dzieł, które mogą być pokazywane, prawa Akademii do nadzoru