Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (13.2002)

252

PIOTR JUSZKIEWICZ

nięcia tego sukcesu rolę odmiennych od salonowej koncepcji wystawy.
Wystawa „tendencyjna”, twierdzi Jensen, wyparła „demokratyczną”,
zgrupowanie artystów wokół celu estetycznego czy ideowego okazało się
bardziej przekonujące, dodajmy, niż konkurs majstersztyków. Grupa
działa - trafnie zauważa Jensen - jako rodzaj wewnętrznego jury, gwa-
rantując prymat kryteriów artystycznych i ideowych. Grupowa wystawa
przy tym, dookreślając jakiś sposób tworzenia jako -izm, buduje przy tym
jego historyczną wagę, stwarzając jego miejsce w historycznym projekcie,
a artyści widziani są jako jednostki dążące, jak naukowcy, do prawdy wi-
dzenia, przedstawiania czy medium i zarazem jako przedstawiciele nur-
tu, jego prekursorzy czy też następcy. Obok wystawy grupowej drugą for-
mą prezentacji, istotną dla mocy historycznego ugruntowania autorytetu,
a w przypadku impresjonistów jednym z czynników ich publicznego suk-
cesu, była - jak twierdzi Jensen - retrospektywa.
Indywidualna wystawa organizowana w obliczu istnienia i dominacji
Salonu zawsze funkcjonowała w atmosferze podejrzenia o komercyjną
promocję artysty przez zmierzającego do dokonywania zyskownych trans-
akcji dealera. I tym razem perspektywa historyczna w sposób odmienny
nacechowuje prezentację, stwarzając dystans w stosunku do obszaru
handlowej rywalizacji. Wystawa indywidualna mogła bowiem pozosta-
wać w związku z wystawą grupową, będąc prezentacją głównych postaci
ruchu, jego liderów bądź prekursorów. Wystawa indywidualna opiera się
też na własnej, wewnętrznej historyczności, uwidocznionym w dziele pro-
cesie zmierzania od odkrycia do odkrycia, od etapu do etapu. W tym sen-
sie, jak pisze Preziosi, wystawa dzieł może być odbierana jako prezenta-
cja egzemplarycznego życiorysu, którego wartość związana jest z mitem
upartej pracy podyktowanej niezależną od chęci artysty siłą popędu twór-
czego18. Wystawa indywidualna, akcentując obok historii indywidualną
biografię, realizowała wspomnianą wcześniej grę historyzacji i dekonte-
kstualizacji pojedynczej kariery rozumianej w kategoriach drogi do indy-
widualnego mistrzostwa. Tak rozumiana retrospektywna wystawa indy-
widualna podważyła hegemonię i hierarchię zdobywców Salonowych
medali i stała się podstawowym sposobem konstrukcji indywidualnej ka-
riery artystycznej.
Historyczny zwrot w dziejach krytyki, jak wcześniej wspomniałem, to
czas radykalnego odwrócenia nacechowania miejsc sztuki za pomocą opo-
zycji komercyjne - niekomercyjne. W istocie jest to zwrot związany z de-
centralizacją artystycznego autorytetu, niemożliwą bez zmiany koncepcji
usytuowania i relacji dzieła wobec charakteru struktury autorytetu arty-
stycznego. Dyskurs krytyczny istnieje w tych zmianach, jest ich przyczy-

18

Ibidem.