DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Załuski, Tomasz: Peformatywność dyskursu o sztuce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28198#0283
PERFORMATYWNOŚĆ DYSKURSU O SZTUCE
281
musi tkwić w samej rzeczy. Nie determinuje on jednak w sposób koniecz-
ny charakteru, czy też kształtu ingerencji. W celu zdania sprawy ze sta-
tusu „napaści” trzeba zatem odejść od opozycji konieczności i przypadku.
W konsekwencji to sama rzecz byłaby z konieczności otwarta na przypad-
kową ingerencję i właśnie taką przypadkowo-konieczną ingerencją byłoby
ujęcie rzeczy poprzez uprzedmiotawiający pryzmat opozycji forma/mate-
riał. Skoro jednak „sama rzecz” jest z konieczności, 2 istoty otwarta na
przekształcającą ją ingerencję dyskursu, to nie można już mówić o stabil-
nej, dającej się neutralnie ująć i właściwie określić „istocie rzeczy”. Ta
właśnie in-determinacja, ta procesualność rzeczy i niemożność jej „właści-
wego” określenia, stanowi otwarcie, w które w sposób konieczno-przypad-
kowy wkracza dyskurs naukowy. Nie-określoność rzeczy mogła powołać
naukę operującą opozycjami pojęć. Wedle wykładni Heideggera, ta ostat-
nia, postrzegając ową nie-określoność jako niedogodność, którą można
i należy usunąć, próbuje określić stałą i konieczną istotę rzeczy, a zatem
zmierza do uczynienia z niej przedmiotu.
*
Wróćmy do rozważań Heideggera na temat nauki zawartych w Nauce
i namyśle - pomogą one usytuować dyskurs o sztuce w szerszej perspe-
ktywie. Czy dążenie do uprzedmiotowienia rzeczy może być doprowadzo-
ne do końca? Narzędziem tego dążenia jest dla Heideggera metoda. Ta
ostatnia, wytwarzając przedmiotowość przedmiotu, prowadzi zarazem do
podziału i dystrybucji określonych dziedzin przedmiotowych do odpo-
wiednich nauk, co z góry określa i charakter przedmiotu, jaki może się
pojawić w obrębie danej nauki:
Teoria za każdym razem podstawia pewien okręg tego, co rzeczywiste, jako swoją
przedmiotową dziedzinę. Dziedzinowy charakter przedmiotowości ukazuje się w
tym, że z góry zakreśla możliwość zadawania pytań. Każde nowe zjawisko, które
wyłania się w obrębie jakiejś dziedziny nauki, dopóty jest opracowywane, dopóki
nie włączy się w całość właściwego dla siebie kontekstu przedmiotowego teorii.
Przy tym niekiedy i sam ów kontekst ulega przekształceniu. Jednakże przedmio-
towość jako taka pozostaje w swych zasadniczych rysach niezmieniona. (...) Porzu-
cić tę przedmiotowość to zaprzeczyć istocie nauki15.
Pomimo tego, iż „nowe zjawisko” może poprzez swoją jednostkową
„nowość” przyczynić się do naruszenia i transformacji kontekstu, w jakim
się pojawia, to przemiany te nie dotykają samej struktury przedmiotowo-
ści przedmiotu nauki. „Opracowywanie” nowego zjawiska, w celu „obrób-
ki” go do postaci przedmiotowej, dokonuje się za pomocą metody. Metoda
15 M. Heidegger, Nauka i namysł, op. cit., s. 269-270.
281
musi tkwić w samej rzeczy. Nie determinuje on jednak w sposób koniecz-
ny charakteru, czy też kształtu ingerencji. W celu zdania sprawy ze sta-
tusu „napaści” trzeba zatem odejść od opozycji konieczności i przypadku.
W konsekwencji to sama rzecz byłaby z konieczności otwarta na przypad-
kową ingerencję i właśnie taką przypadkowo-konieczną ingerencją byłoby
ujęcie rzeczy poprzez uprzedmiotawiający pryzmat opozycji forma/mate-
riał. Skoro jednak „sama rzecz” jest z konieczności, 2 istoty otwarta na
przekształcającą ją ingerencję dyskursu, to nie można już mówić o stabil-
nej, dającej się neutralnie ująć i właściwie określić „istocie rzeczy”. Ta
właśnie in-determinacja, ta procesualność rzeczy i niemożność jej „właści-
wego” określenia, stanowi otwarcie, w które w sposób konieczno-przypad-
kowy wkracza dyskurs naukowy. Nie-określoność rzeczy mogła powołać
naukę operującą opozycjami pojęć. Wedle wykładni Heideggera, ta ostat-
nia, postrzegając ową nie-określoność jako niedogodność, którą można
i należy usunąć, próbuje określić stałą i konieczną istotę rzeczy, a zatem
zmierza do uczynienia z niej przedmiotu.
*
Wróćmy do rozważań Heideggera na temat nauki zawartych w Nauce
i namyśle - pomogą one usytuować dyskurs o sztuce w szerszej perspe-
ktywie. Czy dążenie do uprzedmiotowienia rzeczy może być doprowadzo-
ne do końca? Narzędziem tego dążenia jest dla Heideggera metoda. Ta
ostatnia, wytwarzając przedmiotowość przedmiotu, prowadzi zarazem do
podziału i dystrybucji określonych dziedzin przedmiotowych do odpo-
wiednich nauk, co z góry określa i charakter przedmiotu, jaki może się
pojawić w obrębie danej nauki:
Teoria za każdym razem podstawia pewien okręg tego, co rzeczywiste, jako swoją
przedmiotową dziedzinę. Dziedzinowy charakter przedmiotowości ukazuje się w
tym, że z góry zakreśla możliwość zadawania pytań. Każde nowe zjawisko, które
wyłania się w obrębie jakiejś dziedziny nauki, dopóty jest opracowywane, dopóki
nie włączy się w całość właściwego dla siebie kontekstu przedmiotowego teorii.
Przy tym niekiedy i sam ów kontekst ulega przekształceniu. Jednakże przedmio-
towość jako taka pozostaje w swych zasadniczych rysach niezmieniona. (...) Porzu-
cić tę przedmiotowość to zaprzeczyć istocie nauki15.
Pomimo tego, iż „nowe zjawisko” może poprzez swoją jednostkową
„nowość” przyczynić się do naruszenia i transformacji kontekstu, w jakim
się pojawia, to przemiany te nie dotykają samej struktury przedmiotowo-
ści przedmiotu nauki. „Opracowywanie” nowego zjawiska, w celu „obrób-
ki” go do postaci przedmiotowej, dokonuje się za pomocą metody. Metoda
15 M. Heidegger, Nauka i namysł, op. cit., s. 269-270.