DOI Heft:
Omówienia i recenzje
DOI Artikel:Jarzewicz, Jarosław: O dwóch niewielkich książkach i jednej wielkiej teorii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28198#0373
O DWÓCH NIEWIELKICH KSIĄŻKACH I JEDNEJ WIELKIEJ TEORII
371
niu nie tracą intelektualnej atrakcyjności. Miarą wielkości teorii humanistycznej jest
także to, że po jej obaleniu zachowuje ona zdolność do inspirowania, pobudzania do
dyskusji, inicjowania nowych badań, a przede wszystkim - dostarcza satysfakcji na-
tury estetycznej. Wiedza o włoskim renesansie zmieniła się zasadniczo w stosunku do
okresu połowy XIX wieku, ale czy istnieje książka, która w podobnie niezrównany
sposób dawałaby syntezę tej epoki jak Burckhardta Kultur der Renaissance in Ita-
lienl Dysponujemy ogromną ilością studiów, które zmieniły obraz późnego antyku w
stosunku do tego z XVIII wieku, ale czy jest wśród nich przedstawienie tej epoki po-
równywalne z monumentalnym freskiem Gibbona Decline and Fali ofthe Roman Em-
pirel W historii sztuki wiele jest takich przebrzmiałych teorii, które mimo przezwy-
ciężenia ich przez nowy stan badań uparcie nie odchodzą na cmentarzysko historii,
ale wręcz przeciwnie - stanowią jej żywą tradycję. Przykładem mogą być studia z iko-
nografii Emila Male’a. Tezy jego syntez, dzięki temu, że zostały sformułowane jasno
i precyzyjnie, mogły zostać później zweryfikowane lub obalone.
Zresztą każdy chyba może dorzucić tutaj swoich ulubionych „przestarzałych kla-
syków”, których książki zwolnione z funkcji aktualnych podręczników, dzięki walorom
stylu pisarskiego, stanowią wzór pracy naukowej - znajdują się w „niebie interpretacji”.
Tam też - mam nadzieję - znajdą stosowne miejsce książki Panofsky’ego i von Simsona.
„Książka naukowa zawiera nie tylko wiedzę, jest zatem również książką”61.
„(...) nasze próby, nasze doraźne hipotezy można krytycznie eliminować w drodze racjo-
nalnej dyskusji, nie eliminując nas samych. Taki jest w istocie cel racjonalnej krytycznej
dyskusji”62
61 Jose Ortega y Gasset, cyt. wg: E. R. Curtius, Literatura europejska i łacińskie śred-
niowiecze,, przel. A. Borowski, Kraków 1997, s.7.
62 K.R. Popper, Rozum czy rewolucja? (w:) tegoż, Mit schematu pojęciowego. W obronie na-
uki i racjonalności, przeł. B. Chwedeńczuk, Warszawa 1997, s. 76-93, cytat na s. 80.
371
niu nie tracą intelektualnej atrakcyjności. Miarą wielkości teorii humanistycznej jest
także to, że po jej obaleniu zachowuje ona zdolność do inspirowania, pobudzania do
dyskusji, inicjowania nowych badań, a przede wszystkim - dostarcza satysfakcji na-
tury estetycznej. Wiedza o włoskim renesansie zmieniła się zasadniczo w stosunku do
okresu połowy XIX wieku, ale czy istnieje książka, która w podobnie niezrównany
sposób dawałaby syntezę tej epoki jak Burckhardta Kultur der Renaissance in Ita-
lienl Dysponujemy ogromną ilością studiów, które zmieniły obraz późnego antyku w
stosunku do tego z XVIII wieku, ale czy jest wśród nich przedstawienie tej epoki po-
równywalne z monumentalnym freskiem Gibbona Decline and Fali ofthe Roman Em-
pirel W historii sztuki wiele jest takich przebrzmiałych teorii, które mimo przezwy-
ciężenia ich przez nowy stan badań uparcie nie odchodzą na cmentarzysko historii,
ale wręcz przeciwnie - stanowią jej żywą tradycję. Przykładem mogą być studia z iko-
nografii Emila Male’a. Tezy jego syntez, dzięki temu, że zostały sformułowane jasno
i precyzyjnie, mogły zostać później zweryfikowane lub obalone.
Zresztą każdy chyba może dorzucić tutaj swoich ulubionych „przestarzałych kla-
syków”, których książki zwolnione z funkcji aktualnych podręczników, dzięki walorom
stylu pisarskiego, stanowią wzór pracy naukowej - znajdują się w „niebie interpretacji”.
Tam też - mam nadzieję - znajdą stosowne miejsce książki Panofsky’ego i von Simsona.
„Książka naukowa zawiera nie tylko wiedzę, jest zatem również książką”61.
„(...) nasze próby, nasze doraźne hipotezy można krytycznie eliminować w drodze racjo-
nalnej dyskusji, nie eliminując nas samych. Taki jest w istocie cel racjonalnej krytycznej
dyskusji”62
61 Jose Ortega y Gasset, cyt. wg: E. R. Curtius, Literatura europejska i łacińskie śred-
niowiecze,, przel. A. Borowski, Kraków 1997, s.7.
62 K.R. Popper, Rozum czy rewolucja? (w:) tegoż, Mit schematu pojęciowego. W obronie na-
uki i racjonalności, przeł. B. Chwedeńczuk, Warszawa 1997, s. 76-93, cytat na s. 80.