DOI Heft:
[Rozprawy]
DOI Artikel:Gąsiorowski, Maciej: Rogier van der Weyden: tryptyk Narodzin Chrystusa; miasto jako reprezentacja
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28200#0044
ROGIER VAN DER WEYDEN: TRYPTYK NARODZIN CHRYSTUSA
41
go kopii w posiadaniu potomków Bladelina i w middelburskiej farze zdaje
się potwierdzać słuszność powiązania go bezpośrednio z piętnastowiecz-
nym dostojnikiem dworu Burgundii, założycielem i współobywatelem
Middelburga, co do tego nie miał wątpliwości ok. 1641 roku flamandzki
badacz, Antonius Sanderus37.
DATOWANIE I POZYCJA TRYPTYKU W CE WRE WEYDENA
Fakty historyczne, w które uwikłane zostało dzieło, zadecydowały o pro-
pozycjach datowania dzieła między końcem lat 40. a rokiem 1455 (związa-
nie rozpoczęcia budowy kościoła ze zleceniem wykonania do niego ołtarza)38.
Takie założenie uprawdopodobniłoby przypuszczenie o wykorzystaniu
przez Weydena w zaproponowanym przez siebie widoku miasta choć czę-
ściowej inspiracji istniejącą już zabudową i strukturą powstającego w
błyskawicznym tempie ośrodka. Problematyczny jednak okazuje się ro-
mański kostium detalu architektonicznego przyjęty przez ołtarzowy pa-
łac, mało bowiem wiarygodna byłaby teza o podjęciu przez Bladelina
w połowie XV wieku budowy rezydencji o tak nieaktualnych formach sty-
listycznych. Panofsky, nie podważając tożsamości samego miasta jako
Middelburga, mówi tylko o „proleptycznym i zasadniczo idealizowanym
sposobie jego oddania”, zaś Dagmar Kruse i Hans Belting przypuszczają,
że widok pałacu stanowi przykład popularnego w owym czasie wzorca ro-
mantycznego zamku myśliwskiego (Jagdschlossu), o archaizowanych ce-
chach architektonicznych, który spełniał funkcję nobilitującą ród, wska-
zując na jego starożytne korzenie39. Ci ostatni jednak skłaniają się ku
37 Antonius Sanderus mógł oglądać ten obraz w samym Middelburgu, w jego kopii wy-
konanej przez Jana Ricxa, lub w oryginale w Brugii, w domu hrabiny van Izgem en Mid-
delburg. O tym, że tryptyk był w tym czasie znany i dostępny dla zainteresowanych, świadczy
rysunek Pietera Paula Rubensa pochodzący z okresu między 1608-1612, na którym wiernie
skopiował głowę Sybilli z lewego skrzydła ołtarza (ilustrowany w: D. de Vos, op. cit., s. 245,
ił. 15c). W tym czasie w posiadaniu obrazu mógł być ojciec Margerty — Philipp.
38 Max J. Friedlander datuje obraz na lata 1446-50, dodając, że zastanawiające było-
by, gdyby powstał wcześniej i dopiero później został przekazany do kościoła (Freidlander
prawdopodobnie nie uwzględnił dokładnej daty rozpoczęcia budowy świątyni: 1452); idem,
Die altniederlćindische Malerei, t. 2, Rogier van der Weyden und Meister uon Flemalle, Ber-
lin-Leyden 1924, s. 20, nr 38. Również na przekonaniu, że obraz przeznaczony był dla no-
wo powstającego kościoła, oparł swe datowanie E. Panofsky, mówiąc o rozpoczęciu prac
nad ołtarzem niedługo po 1452 roku (idem, op. cit., s. 277); wcześniej takie samo stanowi-
sko zajmowali zarówno F. Winkler (idem, op.cit.) jak i C. G. Waagen, wiążąc stylistykę
obrazu z włoskimi wpływami (nach dem Riickkehr aus Italien [czyli po 1450 r.], cyt. za:
H.-W. Von Lohneysen, op. cit., s. 110). Albrecht Dohmann przesuwa czas powstania
obrazu nawet na połowę lat pięćdziesiątych (idem, op.cit., s. 50).
39 E. Panofsky, op. cit., s. 276-277, H. Belting, Ch. Kruse, op. cit., s. 183.
41
go kopii w posiadaniu potomków Bladelina i w middelburskiej farze zdaje
się potwierdzać słuszność powiązania go bezpośrednio z piętnastowiecz-
nym dostojnikiem dworu Burgundii, założycielem i współobywatelem
Middelburga, co do tego nie miał wątpliwości ok. 1641 roku flamandzki
badacz, Antonius Sanderus37.
DATOWANIE I POZYCJA TRYPTYKU W CE WRE WEYDENA
Fakty historyczne, w które uwikłane zostało dzieło, zadecydowały o pro-
pozycjach datowania dzieła między końcem lat 40. a rokiem 1455 (związa-
nie rozpoczęcia budowy kościoła ze zleceniem wykonania do niego ołtarza)38.
Takie założenie uprawdopodobniłoby przypuszczenie o wykorzystaniu
przez Weydena w zaproponowanym przez siebie widoku miasta choć czę-
ściowej inspiracji istniejącą już zabudową i strukturą powstającego w
błyskawicznym tempie ośrodka. Problematyczny jednak okazuje się ro-
mański kostium detalu architektonicznego przyjęty przez ołtarzowy pa-
łac, mało bowiem wiarygodna byłaby teza o podjęciu przez Bladelina
w połowie XV wieku budowy rezydencji o tak nieaktualnych formach sty-
listycznych. Panofsky, nie podważając tożsamości samego miasta jako
Middelburga, mówi tylko o „proleptycznym i zasadniczo idealizowanym
sposobie jego oddania”, zaś Dagmar Kruse i Hans Belting przypuszczają,
że widok pałacu stanowi przykład popularnego w owym czasie wzorca ro-
mantycznego zamku myśliwskiego (Jagdschlossu), o archaizowanych ce-
chach architektonicznych, który spełniał funkcję nobilitującą ród, wska-
zując na jego starożytne korzenie39. Ci ostatni jednak skłaniają się ku
37 Antonius Sanderus mógł oglądać ten obraz w samym Middelburgu, w jego kopii wy-
konanej przez Jana Ricxa, lub w oryginale w Brugii, w domu hrabiny van Izgem en Mid-
delburg. O tym, że tryptyk był w tym czasie znany i dostępny dla zainteresowanych, świadczy
rysunek Pietera Paula Rubensa pochodzący z okresu między 1608-1612, na którym wiernie
skopiował głowę Sybilli z lewego skrzydła ołtarza (ilustrowany w: D. de Vos, op. cit., s. 245,
ił. 15c). W tym czasie w posiadaniu obrazu mógł być ojciec Margerty — Philipp.
38 Max J. Friedlander datuje obraz na lata 1446-50, dodając, że zastanawiające było-
by, gdyby powstał wcześniej i dopiero później został przekazany do kościoła (Freidlander
prawdopodobnie nie uwzględnił dokładnej daty rozpoczęcia budowy świątyni: 1452); idem,
Die altniederlćindische Malerei, t. 2, Rogier van der Weyden und Meister uon Flemalle, Ber-
lin-Leyden 1924, s. 20, nr 38. Również na przekonaniu, że obraz przeznaczony był dla no-
wo powstającego kościoła, oparł swe datowanie E. Panofsky, mówiąc o rozpoczęciu prac
nad ołtarzem niedługo po 1452 roku (idem, op. cit., s. 277); wcześniej takie samo stanowi-
sko zajmowali zarówno F. Winkler (idem, op.cit.) jak i C. G. Waagen, wiążąc stylistykę
obrazu z włoskimi wpływami (nach dem Riickkehr aus Italien [czyli po 1450 r.], cyt. za:
H.-W. Von Lohneysen, op. cit., s. 110). Albrecht Dohmann przesuwa czas powstania
obrazu nawet na połowę lat pięćdziesiątych (idem, op.cit., s. 50).
39 E. Panofsky, op. cit., s. 276-277, H. Belting, Ch. Kruse, op. cit., s. 183.