Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (14.2003)

82

MACIEJ GĄSIOROWSKI

gijnej i prawnej perspektywie kształtowania samodzielności i tożsamości
miejskiego ośrodka109. Nieprzypadkowo wezwanie Apostołów św.św. Pio-
tra i Pawła nawiązuje do imienia fundatora, a zarazem dumnie odwołuje
się do tych, którzy położyli fundamenty Kościoła, jednocześnie akcentując
jego uniwersalny (misyjny) wymiar110. W świątyni, oprócz ołtarza głównego,
Bladelin erygował pięć ołtarzy bocznych, składających się na przemyślną
dewocyjną koncepcję uczczenia świętych, z rozmaitych powodów bliskich
jemu i jego żonie* * 111. Wreszcie centralny miejski kościół został zaplanowa-
ny jako wzniosła kaplica grobowa - to w nim, w prezbiterium, w punkcie
najbardziej prestiżowym, ze względu na bliskość głównego ołtarza - miej-
sca codziennie składanej ofiary eucharystycznej, przewidział lokalizację
swego spoczynku112. We wspomnianym testamencie wyraził wolę pocho-
wania go w przygotowanym tam grobowcu; wcześniej jednak jego zwłoki
miały zostać przeniesione do kościoła stosowną trasą poprzez miasto, w
procesji czterdziestu mężczyzn z pochodniami, którzy rekrutować się
mieli z middelburskich biedaków, odpowiednio za swą posługę opłaco-
nych113. Kościół miał pozostać przybrany w żałobną czerń przez trzydzie-
ści dni. Zaordynował również coroczne uroczyste wspomnienie jego
109 Znane są również przypadki miast, które na skutek splotu rozmaitych okoliczności
w momencie nowej lokacji, zwykle polegającej na zmianie położenia, nie uzyskiwały prawa
do budowy własnego kościoła. Tym samym wolność miasta znacznie ograniczał brak nieza-
leżności w ramach struktury kościelnej. Obywatele takich miast zmuszeni byli do korzy-
stania z parafii leżącej poza murami (wiejskiej lub klasztornej), co nie ograniczało się tylko
do zwykłych praktyk religijnych, ale przede wszystkim wiązało się z dopełnieniem koniecz-
nych rytuałów, także o wymiarze administracyjnych, jak chrzest („zgłoszenie” urodzin) czy
zawarcie związku małżeńskiego. Por.: W. Braunfels, op. cit., s. 101-129.
110 Św. Piotr jest patronem zarówno Bladelina, jak i jego ojca. Jednocześnie, jak suge-
ruje Blum, wybranie św. Pawła na współpatrona middelburskiej świątyni wskazuje jed-
noznacznie na zamiar odwołania się przez fundatora do misji Kościoła Powszechnego
symbolizowanej przez obu apostołów (zgodnie z tradycyjną wykładnią, pierwszy z nich
skierował Dobrą Nowinę do Żydów, drugi zaś rozprzestrzenił wśród wszelkich innych lu-
dów). Tym samym autorka znajduje tutaj nawiązanie do przewodniej idei Ołtarza Naro-
dzin - wielokrotnie powtórzonego zwiastowania, które tym samym urastałoby do swego ro-
dzaju idei przewodniej religijnej charakterystyki Bladelina; S. N. Blum, op. cit., s. 26.
111 Wezwania i program ołtarzy: zob. przyp. 34.
112 Grobowiec umieszczony został w niszy po północnej stronie ołtarza. Towarzyszy mu
tarcza z herbem Bladelina oraz monogram PB. Istnieje także przypuszczenie, że pierwot-
nie tumba mogła być wyposażona w figurę fundatora kościoła, lub nawet wzniesiony osob-
no pomnik na osi samego głównego ołtarza.
O uznaniu dla zasług Bladelina może świadczyć postawa obywateli miasta, którzy pod-
czas ikonoklastycznej okupacji kościoła zniszczyli całe wyposażenie oprócz jego grobowca
(podaję za: S. N. Blum, op. cit., s. 26).
113 Przeznaczył też określoną sumę pieniędzy, które miały być przydzielane każdemu
biedakowi, który przyjdzie na jego pogrzeb.