DOI Heft:
[Rozprawy]
DOI Artikel:Gąsiorowski, Maciej: Rogier van der Weyden: tryptyk Narodzin Chrystusa; miasto jako reprezentacja
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28200#0090
ROGIER VAN DER WEYDEN: TRYPTYK NARODZIN CHRYSTUSA
87
wie lat 40. jego wysoka pozycja na dworze wydaje się na tyle ugruntowa-
na (mimo że pojawił się tam zaledwie pięć lat wcześniej), że zdecydował
się na realizację tego zadania i powierzył je renomowanemu malarzowi,
jak należy wnosić po innowacyjnej kompozycji w wymiarze teologicznym i
malarskim, zachowując decydujący wpływ na jego generalną koncepcję,
jak i szczegółowe rozwiązania. Jednym z nich wydaje się widok miasta.
Wtedy bowiem Pieter Bladelin powziął już ideę budowy Middelburga, na
zakupionej w tym celu rok wcześniej ziemi; z pewnością nie podchodził
też do realizacji tak imponującego i rozległego zadania, jak organizacja
nowego organizmu miejskiego na zupełnie surowym terenie, bez jedno-
czesnego podjęcia precyzujących je planów. Najbardziej ostentacyjne
dzieło życia, do którego, jak świadczą o tym dokumenty, przystąpił z peł-
nym zaangażowaniem w sposób nadzwyczaj przemyślany i kompetentny,
a jego realizacja zajęła mu najbliższe 20 lat, mogło już głęboko tkwić w
jego świadomości w momencie zamawiania tryptyku u mistrza Rogiera.
MIASTO JAKO REPREZENTACJA
W konsekwencji rodzi się sugestia, że w obrazie zilustrowane zostało
raczej wyobrażenie fundatora o przyszłym mieście niż realny portret
młodego Middelburga, które można by nazwać miastem idealnym, ujaw-
niającym kategorie, w jakich było ono formułowane w świadomości
Ostatecznego dla fundowanego przez Rolina szpitala w Beaune, obecnie Musee de 1’Hótel-
Dieu, ok. 1443-51). Główną część stanowią jednak realizacje portretowe, jak Antoona Bur-
gundzkiego (syna Filipa Dobrego, ok. 1461-62, Bruksela, Koninklijke Musea voor Schone
Kunsten van Belgie), także w formie dewocyjnej jak w przypadku dyptyku Laurenta Froi-
monta (ok. 1463-64, Caen, Musee des Beaux-Arts i Bruksela, Koninklijke Musea voor
Schone Kunsten van Belgie). Do grona zamawiających w prestiżowym warsztacie wcześnie
dołącza również Pieter Bladelin.
We wczesnym okresie działalności warsztatów niderlandzkich nie zachowały się umo-
wy między artysta a zleceniodawcą, precyzujące charakter zamówienia i warunki odpo-
wiedniego wykonania, jak ma to miejsce we Włoszech. Można jednak przypuszczać, że
przywiązywano również tu wielką wagę do jakości, a przede wszystkim bezpośredniego
udziału samego mistrza w realizacji dzieła. Mimo braku dokumentu potwierdzającego w
tym przypadku taki warunek, praktycznie wszyscy autorzy monografii podkreślają precy-
zję i bezsprzeczną własnoręczność wykonania ołtarza Narodzin przez Weydena. Por.:
M. Baxandall, Painting and Experience in Fifteenth Century Italy, Oxford 1974; analiza
relacji artysty i zleceniodawcy, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska dworu burgundz-
kiego, jak też współczesnego patrycjatu miejskiego w: M. P. J. Martens, La Clientele du
peintre, w: Le Primitifs flamandds et leur temps, red. B. de Patoul i R. van Schoute, Tour-
nai 1998, s. 144-179, zwłaszcza s. 149.
87
wie lat 40. jego wysoka pozycja na dworze wydaje się na tyle ugruntowa-
na (mimo że pojawił się tam zaledwie pięć lat wcześniej), że zdecydował
się na realizację tego zadania i powierzył je renomowanemu malarzowi,
jak należy wnosić po innowacyjnej kompozycji w wymiarze teologicznym i
malarskim, zachowując decydujący wpływ na jego generalną koncepcję,
jak i szczegółowe rozwiązania. Jednym z nich wydaje się widok miasta.
Wtedy bowiem Pieter Bladelin powziął już ideę budowy Middelburga, na
zakupionej w tym celu rok wcześniej ziemi; z pewnością nie podchodził
też do realizacji tak imponującego i rozległego zadania, jak organizacja
nowego organizmu miejskiego na zupełnie surowym terenie, bez jedno-
czesnego podjęcia precyzujących je planów. Najbardziej ostentacyjne
dzieło życia, do którego, jak świadczą o tym dokumenty, przystąpił z peł-
nym zaangażowaniem w sposób nadzwyczaj przemyślany i kompetentny,
a jego realizacja zajęła mu najbliższe 20 lat, mogło już głęboko tkwić w
jego świadomości w momencie zamawiania tryptyku u mistrza Rogiera.
MIASTO JAKO REPREZENTACJA
W konsekwencji rodzi się sugestia, że w obrazie zilustrowane zostało
raczej wyobrażenie fundatora o przyszłym mieście niż realny portret
młodego Middelburga, które można by nazwać miastem idealnym, ujaw-
niającym kategorie, w jakich było ono formułowane w świadomości
Ostatecznego dla fundowanego przez Rolina szpitala w Beaune, obecnie Musee de 1’Hótel-
Dieu, ok. 1443-51). Główną część stanowią jednak realizacje portretowe, jak Antoona Bur-
gundzkiego (syna Filipa Dobrego, ok. 1461-62, Bruksela, Koninklijke Musea voor Schone
Kunsten van Belgie), także w formie dewocyjnej jak w przypadku dyptyku Laurenta Froi-
monta (ok. 1463-64, Caen, Musee des Beaux-Arts i Bruksela, Koninklijke Musea voor
Schone Kunsten van Belgie). Do grona zamawiających w prestiżowym warsztacie wcześnie
dołącza również Pieter Bladelin.
We wczesnym okresie działalności warsztatów niderlandzkich nie zachowały się umo-
wy między artysta a zleceniodawcą, precyzujące charakter zamówienia i warunki odpo-
wiedniego wykonania, jak ma to miejsce we Włoszech. Można jednak przypuszczać, że
przywiązywano również tu wielką wagę do jakości, a przede wszystkim bezpośredniego
udziału samego mistrza w realizacji dzieła. Mimo braku dokumentu potwierdzającego w
tym przypadku taki warunek, praktycznie wszyscy autorzy monografii podkreślają precy-
zję i bezsprzeczną własnoręczność wykonania ołtarza Narodzin przez Weydena. Por.:
M. Baxandall, Painting and Experience in Fifteenth Century Italy, Oxford 1974; analiza
relacji artysty i zleceniodawcy, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska dworu burgundz-
kiego, jak też współczesnego patrycjatu miejskiego w: M. P. J. Martens, La Clientele du
peintre, w: Le Primitifs flamandds et leur temps, red. B. de Patoul i R. van Schoute, Tour-
nai 1998, s. 144-179, zwłaszcza s. 149.