DOI Heft:
[Rozprawy]
DOI Artikel:Gąsiorowski, Maciej: Rogier van der Weyden: tryptyk Narodzin Chrystusa; miasto jako reprezentacja
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28200#0097
94
MACIEJ GĄSIOROWSKI
z nim wiązano, przy jednoczesnym dokładnym odczytaniu struktury dzie-
ła i rządzących nią prawideł, nadających mu znaczenie - w syntaktycz-
nym porządku lektury obrazu. Tylko taka metoda analizy ukazuje skon-
trastowanie postawy Marii, Józefa i Bladelina, uzyskane dzięki
finezyjnie skonstruowanej grze detali oraz centralizującej strategii pre-
zentacji programu ołtarzowego, podporządkowanej świadomie wyeks-
ponowanym akcentom (pozwalającej związać całościowy wymiar ołtarza
królewsko-arystokratyczne otoczenie reprezentowane na skrzydłach, do-
datkowo budujące prestiż samego donatora pozostającego w centrum,
zdobywającego śmiały status współuczestnika, partnera w akcie ponad-
czasowej adoracji Zbawiciela). Konsekwentnie odczytać należy relacje
elementów architektonicznych - szopki i miasta, zazębiających się, a jed-
nocześnie funkcjonujących na zupełnie różnych płaszczyznach nie tylko w
przestrzeni krajobrazowej, ale i w wymiarze znaczeniowym. Przywołanie
zaś historycznego kontekstu praktyki urbanistycznej jak i artystycznych
reguł posługiwania się motywami miejskimi pozwala uchwycić aspekty
typowości (struktura, mury, wieża bramna, charakter zabudowy) i wyjąt-
kowość (brak fortyfikacji od strony widza) oraz anachronizm (formy styli-
styczne pałacu) miejskiego planu Tryptyku Bladelina. Uwzględnienie
praktyki późnośredniowiecznej prywatnej pobożności i tradycyjnych re-
guł określających zasady obrazowej obecności człowieka (donatora) w sce-
nach religijnych eksponuje nad wyraz dobitnie wyjątkowy status Pietra
Bladelina w Ołtarzu Narodzin, z udanym wykorzystaniem w celu repre-
zentacyjnym wyobrażenia miejskiego - jeszcze nie Middelburga, ale ra-
czej ostentacyjnego znaku miejskiej tożsamości donatora i może pier-
wszego śladu jego fundacyjnych planów. Tym samym widok miasta w
Ołtarzu Narodzin nie pozwala się już sprowadzić do roli zwykłego ele-
mentu pejzażowego, czy fragmentu ikonograficznej scenografii - wymaga
raczej od widza, podobnie jak w kilku innych jemu współczesnych dzie-
łach niderlandzkich, podjęcia próby dostrzeżenia jego wizualnej i znacze-
niowej ważkości, by znów mógł w przysługującym mu stopniu współdefmio-
wać obrazowe treści.
ROGIER VAN DER WEYDEN, CHRIST’ S NATIVITY TRIPTYCH.
THE CITY AS REPRESENTATION
Summary
The Nativity altarpiece from the Berlin Genialdegale?'ie, correctly attributed to Rogier
van der Weyden already in the early 19th century, when it appeared on the antiąuarian
art market, belongs to an exclusive set of works determining the ąuality of his achieve-
MACIEJ GĄSIOROWSKI
z nim wiązano, przy jednoczesnym dokładnym odczytaniu struktury dzie-
ła i rządzących nią prawideł, nadających mu znaczenie - w syntaktycz-
nym porządku lektury obrazu. Tylko taka metoda analizy ukazuje skon-
trastowanie postawy Marii, Józefa i Bladelina, uzyskane dzięki
finezyjnie skonstruowanej grze detali oraz centralizującej strategii pre-
zentacji programu ołtarzowego, podporządkowanej świadomie wyeks-
ponowanym akcentom (pozwalającej związać całościowy wymiar ołtarza
królewsko-arystokratyczne otoczenie reprezentowane na skrzydłach, do-
datkowo budujące prestiż samego donatora pozostającego w centrum,
zdobywającego śmiały status współuczestnika, partnera w akcie ponad-
czasowej adoracji Zbawiciela). Konsekwentnie odczytać należy relacje
elementów architektonicznych - szopki i miasta, zazębiających się, a jed-
nocześnie funkcjonujących na zupełnie różnych płaszczyznach nie tylko w
przestrzeni krajobrazowej, ale i w wymiarze znaczeniowym. Przywołanie
zaś historycznego kontekstu praktyki urbanistycznej jak i artystycznych
reguł posługiwania się motywami miejskimi pozwala uchwycić aspekty
typowości (struktura, mury, wieża bramna, charakter zabudowy) i wyjąt-
kowość (brak fortyfikacji od strony widza) oraz anachronizm (formy styli-
styczne pałacu) miejskiego planu Tryptyku Bladelina. Uwzględnienie
praktyki późnośredniowiecznej prywatnej pobożności i tradycyjnych re-
guł określających zasady obrazowej obecności człowieka (donatora) w sce-
nach religijnych eksponuje nad wyraz dobitnie wyjątkowy status Pietra
Bladelina w Ołtarzu Narodzin, z udanym wykorzystaniem w celu repre-
zentacyjnym wyobrażenia miejskiego - jeszcze nie Middelburga, ale ra-
czej ostentacyjnego znaku miejskiej tożsamości donatora i może pier-
wszego śladu jego fundacyjnych planów. Tym samym widok miasta w
Ołtarzu Narodzin nie pozwala się już sprowadzić do roli zwykłego ele-
mentu pejzażowego, czy fragmentu ikonograficznej scenografii - wymaga
raczej od widza, podobnie jak w kilku innych jemu współczesnych dzie-
łach niderlandzkich, podjęcia próby dostrzeżenia jego wizualnej i znacze-
niowej ważkości, by znów mógł w przysługującym mu stopniu współdefmio-
wać obrazowe treści.
ROGIER VAN DER WEYDEN, CHRIST’ S NATIVITY TRIPTYCH.
THE CITY AS REPRESENTATION
Summary
The Nativity altarpiece from the Berlin Genialdegale?'ie, correctly attributed to Rogier
van der Weyden already in the early 19th century, when it appeared on the antiąuarian
art market, belongs to an exclusive set of works determining the ąuality of his achieve-