DOI Heft:
[Rozprawy]
DOI Artikel:Rządek, Wiesław: Reguły przekładu: Wieczorna ulewa Hiroshige i Japonaiserie, pont sous la pluie van Gogha
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28200#0165
162
WIESŁAW RZĄDEK
po rysowników Puncha. Znaczenie sztuki japońskiej podkreślają podów-
czas bracia de Goncourt i Zola, który w 1880 roku w Mes Haines opubli-
kował tekst Eduard Manet: Vhomme et l’oeure, zestawiając obrazy Maneta
i drzeworyty japońskie. Już podczas pobytu w Antwerpii, przed okresem
paryskim, na przełomie 1885 i 1886, w jednym z listów do Theo, van
Gogh pisze o ukiyoe w sposób określający je jako od dawna doskonale
obydwu znane:
Moje studio nie jest takie złe, zwłaszcza kiedy przypiąłem na ścianach trochę ja-
pońskich grafik, które bardzo mnie cieszą. Wiesz dobrze, te małe postacie kobiet
w ogrodach i na plażach, jeźdźcy, kwiaty, splątane, cierniste gałązki4.
Okazją do taniego nabycia grafik japońskich mogła być Wystawa
Światowa w Antwerpii w 1885 roku. Od tego mniej więcej momentu da-
tuje się osobista fascynacja van Gogha drzeworytem wyrażana zarówno
w listach, jak i towarzyszącym mu aż do śmierci zwyczajem przypinania
ukiyoe na ścianach pracowni czy po prostu pokoju.
Welsh-Ovcharov przyjmuje, iż głównym źródłem japońskich inspiracji van
Gogha był Theodore Duret i jego Uart japonais z 18845. Zdaniem Goino,
to Tanguy miał skierować uwagę artysty na drzeworyt japoński6. Niezależ-
nie od niewątpliwego znaczenia obydwu tych postaci, podstawowym czynni-
kiem Japonizacji” musiały być entuzjastyczne wobec japonaiserie teksty Ju-
lesa i Edmounda de Goncourt, o których wielokrotnie z uznaniem artysta
wspominał w swych listach do brata7. W grudniu 85 roku pisał:
Przesyłam ci powieść Goncourtów, właśnie ze względu na przedmowę, w której
znaleźć można kwintesencję ich prac i poszukiwań8.
We wstępie do Cherie, o której tu mowa, Edmound de Goncourt pod-
kreślał, iż on i jego brat odpowiadają za trzy najważniejsze ruchy estetycz-
ne XIX wieku: la recherche du vrai en litterature, la resurrection de Vart
du XVIII siecle, la oictoire du japonisme. Pisząc do Theo, van Gogh wy-
chwalał drzeworyt japoński i przytaczał slogan z listu Jules’a de Goncourt
do Philipa Burty z 1867: Japonaiserie for ever9.
4 Mijn werkplaats is nog al dragelijk, uooral omdat ik een partij Japansche prentjes te-
gen de muren heb gespeld, die mij erg amuseeren. Ge weet wel uan die urouwenfiguurtjes in
tuinen of aan’t strand, ruiters, bloemen, knoestige doorntakken. Przekład wg wersji angiel-
skiej w: F. Orton, op. cit., s. 15.
a B. Welsh-Ovcharov, Van Gogh a Paris, Paris 1988, s. 163.
6 T. Goino (ed.), Van GogKs Japanese Prints, Matsumoto 1994, s. 16.
7 Podobną opinię wyraża M. Arnold, Van Gogh und seine Vorbilder, Munchen/New
York 1997, s. 156.
8 List do Theo z grudnia 1885. V. van Gogh, Listy do brata, Warszawa 1964, s. 357.
9 Een van de spreekwoorden uan De Goncourt was: ’Japonaiserie for euer’. Wel, die do-
kken zijn een fameuze Japonaiserie, grillig, eigenaardig, ongehoord - ten minste men kan ’t
zoo zien. Verzamelde brieuen uan Vincent uan Gogh, Amsterdam/Antwerpia 1914, nr 437,
cyt. za: Vincent uan Gogh en Japa?z,http://www.2.1okv.nl/bronnenbundels/1990/1990_74.htm,
X.2002.
WIESŁAW RZĄDEK
po rysowników Puncha. Znaczenie sztuki japońskiej podkreślają podów-
czas bracia de Goncourt i Zola, który w 1880 roku w Mes Haines opubli-
kował tekst Eduard Manet: Vhomme et l’oeure, zestawiając obrazy Maneta
i drzeworyty japońskie. Już podczas pobytu w Antwerpii, przed okresem
paryskim, na przełomie 1885 i 1886, w jednym z listów do Theo, van
Gogh pisze o ukiyoe w sposób określający je jako od dawna doskonale
obydwu znane:
Moje studio nie jest takie złe, zwłaszcza kiedy przypiąłem na ścianach trochę ja-
pońskich grafik, które bardzo mnie cieszą. Wiesz dobrze, te małe postacie kobiet
w ogrodach i na plażach, jeźdźcy, kwiaty, splątane, cierniste gałązki4.
Okazją do taniego nabycia grafik japońskich mogła być Wystawa
Światowa w Antwerpii w 1885 roku. Od tego mniej więcej momentu da-
tuje się osobista fascynacja van Gogha drzeworytem wyrażana zarówno
w listach, jak i towarzyszącym mu aż do śmierci zwyczajem przypinania
ukiyoe na ścianach pracowni czy po prostu pokoju.
Welsh-Ovcharov przyjmuje, iż głównym źródłem japońskich inspiracji van
Gogha był Theodore Duret i jego Uart japonais z 18845. Zdaniem Goino,
to Tanguy miał skierować uwagę artysty na drzeworyt japoński6. Niezależ-
nie od niewątpliwego znaczenia obydwu tych postaci, podstawowym czynni-
kiem Japonizacji” musiały być entuzjastyczne wobec japonaiserie teksty Ju-
lesa i Edmounda de Goncourt, o których wielokrotnie z uznaniem artysta
wspominał w swych listach do brata7. W grudniu 85 roku pisał:
Przesyłam ci powieść Goncourtów, właśnie ze względu na przedmowę, w której
znaleźć można kwintesencję ich prac i poszukiwań8.
We wstępie do Cherie, o której tu mowa, Edmound de Goncourt pod-
kreślał, iż on i jego brat odpowiadają za trzy najważniejsze ruchy estetycz-
ne XIX wieku: la recherche du vrai en litterature, la resurrection de Vart
du XVIII siecle, la oictoire du japonisme. Pisząc do Theo, van Gogh wy-
chwalał drzeworyt japoński i przytaczał slogan z listu Jules’a de Goncourt
do Philipa Burty z 1867: Japonaiserie for ever9.
4 Mijn werkplaats is nog al dragelijk, uooral omdat ik een partij Japansche prentjes te-
gen de muren heb gespeld, die mij erg amuseeren. Ge weet wel uan die urouwenfiguurtjes in
tuinen of aan’t strand, ruiters, bloemen, knoestige doorntakken. Przekład wg wersji angiel-
skiej w: F. Orton, op. cit., s. 15.
a B. Welsh-Ovcharov, Van Gogh a Paris, Paris 1988, s. 163.
6 T. Goino (ed.), Van GogKs Japanese Prints, Matsumoto 1994, s. 16.
7 Podobną opinię wyraża M. Arnold, Van Gogh und seine Vorbilder, Munchen/New
York 1997, s. 156.
8 List do Theo z grudnia 1885. V. van Gogh, Listy do brata, Warszawa 1964, s. 357.
9 Een van de spreekwoorden uan De Goncourt was: ’Japonaiserie for euer’. Wel, die do-
kken zijn een fameuze Japonaiserie, grillig, eigenaardig, ongehoord - ten minste men kan ’t
zoo zien. Verzamelde brieuen uan Vincent uan Gogh, Amsterdam/Antwerpia 1914, nr 437,
cyt. za: Vincent uan Gogh en Japa?z,http://www.2.1okv.nl/bronnenbundels/1990/1990_74.htm,
X.2002.