Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (14.2003)

OCENZUROWANE STUDIUM NAD CENZURĄ

381

Autor podkreślił jednak wewnętrzny rozłam po obu stronach barykady. Homose-
ksualni artyści przywłaszczali w swej sztuce homofobiczne wyobrażenia, a homofobicz-
ni cenzorzy częścią swych kampanii uczynili dystrybucję homoseksualnej pornografii.
We wnętrzu jednych i drugich znajduje się więc coś przeciwnego, rodzaj ukrytego pra-
gnienia. Meyer pisząc o seksualnych przedstawieniach myśli więc w sposób seksual-
ny, w tym upatrując drogę prowadzącą do wnętrza konfliktu. Jeśli więc zwolennicy
cenzury projektują na zewnątrz treści swej własnej nieświadomości, zamiast zmie-
rzyć się z nimi we wnętrzu, co w takim razie czynią z degradacją homoseksualni arty-
ści? Po pierwsze, wykorzystują oni ograniczenia jako inspirację do tworzenia bardziej
kreatywnych przedstawień, przykładem jest tu sugestywna ekspozycja męskiego cia-
ła w malarstwie Paula Cadmusa, lub... erotyzują represję! Dlatego kluczowy dla sen-
su książki jest rozdział o Mapplethorpie zatytułowany Barring Desire: Robert Map-
plethorpe and the Discipline of Photography, pokazujący jak w swej sztuce artysta
umiał przekształcić silną dłoń władzy w przyjemność sadomasochizmu i rozkosze za-
kazanego seksu. Czyli przyjemność potępiania może być tutaj zamieniona na przyjem-
ność bycia potępionym. O ile jednak autor problematyzuje represyjno-ekscytujące
strategie cenzorów, to nie dostrzega jednak problematyczności ekspresywno-poniżają-
cych technik artystów: karykatur u Cadmusa, kryminalistów u Warhola lub seksual-
nego ekstremizmu Mapplethorpe’a. Dlaczego trzeba zejść w negatywność, aby wyrazić
homoseksualne pożądanie lub rozbić jego konstrukty, co naprawdę oznacza erotyza-
cja przemocy - tego autor już nie odważa się w sposób psychoanalityczny podjąć.
Pojawia się również trzecia opcja, iż artyści przywłaszczają negatywne wyobraże-
nia, aby je we wnętrzu swojej sztuki krytykować. Meyer sygnalizuje ten wątek, ale
nie rozwija go w wystarczający sposób, skupiając się głównie na subwersywnej homo-
seksualnej erotyzacji normatywnej seksualności (np. w sztuce Cadmusa lub Warhola)
lub na transformacji domniemanej perwersji w cenną społeczną i artystyczną trans-
gresję (np. u Warhola i Mapplethorpe’a). Wyłania się więc założenie, iż homoseksual-
ni artyści mogą być krytyczni poprzez przesycenia dozwolonego obszaru nienorma-
tywną seksualnością, która odmienia dominującą kulturę wizualną, a więc i kulturę
jako taką. Aspekt krytyczny polegałby więc na rozbijaniu przymusowej heteroseksual-
ności9, różnicowaniu kultury wizualnej poprzez sygnalizowanie (jak u Cadmusa) lub
eksplozję (jak w Mapplethorpe’a) innego rodzaju pożądania, pożądania w obrębie tej
samej płci.
Interpretacje Meyera są inspirowane nie tylko psychoanalizą jako najbardziej po-
głębioną refleksją nad seksualnością, ale i queer studies, czyli studiami nad tzw. nie-
normatywną, czyli wychodzącą poza heteroseksualizm, seksualnością. Psychoanaliza
posłużyła autorowi do spekulacji nad wewnętrzną dynamiką seksualnej ekspresji
i tłumienia oraz ich przełożeniem na strukturę dzieł i strukturę akcji cenzorskich.
Natomiast socjologiczne queer studies Michela Foucaulta i Judith Butler wykorzystał
jako środek przejścia od społecznych konstrukcji seksualności do konstrukcji przed-
9 „Compulsory heterosexuality” - przymusowa heteroseksualność - jest to pojęcie autorstwa
Adrienne Rich, którego używa sam Meyer. Rich określała nim opartą na ucisku niewidzialność
lesbijek, pojęcie to jest jednak często stosowane na określenie opresyjnej i uniwersalizowanej
natury heteroseksualności jako takiej i jej wpływu na obie płci. Patrz: A. Ri ch, Compulsory He-
terosexuality and Lesbian Existence, (w:) Powers of Desire: The Politics of Sexuality, Monthly
Review Press, New York 1983.