DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Smolińska, Marta: O stosunku sztuki do natury: praktyka i teoria artystyczna młodego Mehoffera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28199#0054
52
MARTA SMOLIŃSKA-BYCZUK
trwałego badania ich wizualnych osobliwości ujawniają wątki autotema-
tyczne i pozwalają się postrzegać jako pierwsze świadectwa konsolidacji
czy krzepnięcia własnego, niepewnego jeszcze przekonania w kwestii
ogólnie pojętej relacji malarstwa do odzwierciedlanej rzeczywistości.
Z zagadnieniem stosunku sztuki do natury, rozumianej zarówno ja-
ko przyroda, jak i jako rzeczywistość, wiąże się również problem iluzji,
prawdy i fałszu w sztuce. Rozwiązywanie konkretnych artystycznych
wyzwań skłania Mehoffera do podejmowania decyzji i dokonywania roz-
strzygnięć, wiodących ku krystalizacji twórczej indywidualności i prób
definiowania się jako malarza. Zmagania z płaszczyzną w trakcie tłuma-
czenia przestrzeni na język barw i linii usposabiają do zadeklarowania
poglądów za pomocą środków malarskich, doprecyzowanych następnie
w wypowiedziach teoretycznych. We wczesnym œuvre Mehoffera poja-
wiają się dzieła, które problem autotematyzmu stawiają wprost, ekspo-
nując go jako zagadnienie centralne.
Pierwszym dziełem o wyraźnym zacięciu autotematycznym i zna-
mionach malarstwa o malarstwie jest projekt kurtyny krakowskiej
z przełomu lat 1891/1892. Oba wczesne niepublikowane teksty Rozwa-
żania o sztuce i Filozofia w sztuce dotykają problematyki niemożności
wyuczenia się sztuki w szkole i wskazują słabości akademickiego syste-
mu edukacji, nie analizując kwestii odniesień sztuki do natury w sposób
tak bezpośredni, jak czyni to projekt teatralnej kurtyny.
Drugim dziełem autotematycznym jest Portret Konstantego Laszczki,
powstały w 1894 roku. Mehoffer, ukazując wizerunek rzeźbiarza we wnę-
trzu pracowni, podnosi problem kondycji twórcy, uwikłanego w skompli-
kowane relacje z otaczającą go rzeczywistością.
Rok 1895 przynosi kolejną „wypowiedź”, dotyczącą kluczowego dla
Mehoffera aspektu tworzenia, a zawartą w pozornie „czystym” tema-
tycznie płótnie Drobiazgi na kominku. Podobnie jak w przypadku projek-
tu kurtyny, kompozycja ta ujawnia zapatrywania młodego malarza na
istotę malarstwa i jego rolę w stosunku do przetwarzania natury. Już w
rok później Mehoffer pisze Uwagi o sztuce i jej stosunku do natury i for-
mułuje w nich, skrystalizowane już wcześniej w praktyce, idee. Poglądy
teoretyczne znajdują odzwierciedlenie w kolejnych dziełach, potwier-
dzających stopniowe dojrzewanie artystyczne oraz odkrycie środków wy-
razu adekwatnych do temperamentu i indywidualnego rytmu rozwoju.
Mehofferowa sztuka przetwarza naturę, potęgując jej cechy dekoracyjne
i poddając wybrane motywy zabiegowi stylizacji. Istotny zawsze pozo-
staje temat przedstawienia, wykluczający zbyt daleko idące modyfikacje
i przekształcenia rzeczywistych wyglądów. W artystycznej praktyce mło-
dy Mehoffer zakreśla granice trawestowania natury i sugeruje, że styli-
zacja nie może przekroczyć cezury, poza którą postać ludzka stałaby się
jedynie ornamentem lub zyskałaby nowe oblicze przesadnie oddalone od
MARTA SMOLIŃSKA-BYCZUK
trwałego badania ich wizualnych osobliwości ujawniają wątki autotema-
tyczne i pozwalają się postrzegać jako pierwsze świadectwa konsolidacji
czy krzepnięcia własnego, niepewnego jeszcze przekonania w kwestii
ogólnie pojętej relacji malarstwa do odzwierciedlanej rzeczywistości.
Z zagadnieniem stosunku sztuki do natury, rozumianej zarówno ja-
ko przyroda, jak i jako rzeczywistość, wiąże się również problem iluzji,
prawdy i fałszu w sztuce. Rozwiązywanie konkretnych artystycznych
wyzwań skłania Mehoffera do podejmowania decyzji i dokonywania roz-
strzygnięć, wiodących ku krystalizacji twórczej indywidualności i prób
definiowania się jako malarza. Zmagania z płaszczyzną w trakcie tłuma-
czenia przestrzeni na język barw i linii usposabiają do zadeklarowania
poglądów za pomocą środków malarskich, doprecyzowanych następnie
w wypowiedziach teoretycznych. We wczesnym œuvre Mehoffera poja-
wiają się dzieła, które problem autotematyzmu stawiają wprost, ekspo-
nując go jako zagadnienie centralne.
Pierwszym dziełem o wyraźnym zacięciu autotematycznym i zna-
mionach malarstwa o malarstwie jest projekt kurtyny krakowskiej
z przełomu lat 1891/1892. Oba wczesne niepublikowane teksty Rozwa-
żania o sztuce i Filozofia w sztuce dotykają problematyki niemożności
wyuczenia się sztuki w szkole i wskazują słabości akademickiego syste-
mu edukacji, nie analizując kwestii odniesień sztuki do natury w sposób
tak bezpośredni, jak czyni to projekt teatralnej kurtyny.
Drugim dziełem autotematycznym jest Portret Konstantego Laszczki,
powstały w 1894 roku. Mehoffer, ukazując wizerunek rzeźbiarza we wnę-
trzu pracowni, podnosi problem kondycji twórcy, uwikłanego w skompli-
kowane relacje z otaczającą go rzeczywistością.
Rok 1895 przynosi kolejną „wypowiedź”, dotyczącą kluczowego dla
Mehoffera aspektu tworzenia, a zawartą w pozornie „czystym” tema-
tycznie płótnie Drobiazgi na kominku. Podobnie jak w przypadku projek-
tu kurtyny, kompozycja ta ujawnia zapatrywania młodego malarza na
istotę malarstwa i jego rolę w stosunku do przetwarzania natury. Już w
rok później Mehoffer pisze Uwagi o sztuce i jej stosunku do natury i for-
mułuje w nich, skrystalizowane już wcześniej w praktyce, idee. Poglądy
teoretyczne znajdują odzwierciedlenie w kolejnych dziełach, potwier-
dzających stopniowe dojrzewanie artystyczne oraz odkrycie środków wy-
razu adekwatnych do temperamentu i indywidualnego rytmu rozwoju.
Mehofferowa sztuka przetwarza naturę, potęgując jej cechy dekoracyjne
i poddając wybrane motywy zabiegowi stylizacji. Istotny zawsze pozo-
staje temat przedstawienia, wykluczający zbyt daleko idące modyfikacje
i przekształcenia rzeczywistych wyglądów. W artystycznej praktyce mło-
dy Mehoffer zakreśla granice trawestowania natury i sugeruje, że styli-
zacja nie może przekroczyć cezury, poza którą postać ludzka stałaby się
jedynie ornamentem lub zyskałaby nowe oblicze przesadnie oddalone od