DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Smolińska, Marta: O stosunku sztuki do natury: praktyka i teoria artystyczna młodego Mehoffera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28199#0061
O STOSUNKU SZTUKI DO NATURY
59
Wersja ostateczna11, posłana na konkurs, wydaje się nieco zaskaku-
jąca w kontekście pierwszych prób, wykonanych akwarelą i olejem na
tekturze. Kolorystyka zostaje wygaszona, ginie widoczny dukt pociągnięć
pędzla, zanika swoboda wstępnych studiów, ustępując wykończeniu i do-
pracowaniu. W kwietniu 1892 roku, a więc tuż po wysłaniu projektów na
konkurs, Wyspiański pisał do Karola Maszkowskiego:
Bezwarunkowo nie odróżniam studium od obrazu - (...) bezwarunkowo nie ro-
zumiem co to znaczy - kompozycja stylowa, może być tylko kompozycja stylowa
- nie rozumiem co to znaczy kolory za jasne i za kolorowe — jak również nie ro-
zumiem co to znaczy „otrzepać się z miłości” — wszystko to jak się domyślisz są
pojęcia staroświeckie Mehoffera — pasje mnie biorą (...) — a rozumiesz że zawsze
milsza młoda żonka lub kochanka niż stara guwernantka12.
W oczach Wyspiańskiego, prawdopodobnie po dyskusjach w trakcie
pracy nad projektami kurtyny, Mehoffer jawi się jako staroświecki,
ostrożny, operujący pojęciami wyuczonymi w szkole i krępującymi ma-
larski temperament.
Zbyt kolorowa i jasna kompozycja ulega stonowaniu, kontrasty
chromatyczne i ostrość barw zostają wyciszone. Rodzi się jednak wątpli-
wość, która z wersji jest w oczach Mehoffera bliższa prawdy, która bar-
dziej odpowiada własnym pryncypiom artysty, wedle których wartościuje
on malarstwo? Do którego projektu jury, zdaniem twórcy, musiałoby być
usposobione liberalniej?
Mehoffer decyduje się na posłanie wersji „wygładzonej”, w jego
oczach wykończonej, dopracowanej, dojrzalszej i tym samym deklaruje
swój ówczesny pogląd na sztukę. Studia wstępne stanowią tylko etapy
przygotowawcze, w których wrażenie odebrane z natury nie podlega
jeszcze silnej konwencjonalizacji, wymyka się karbom stylizacji i skłania
do eksperymentowania. Po etapie „laboratoryjnym” przychodzi czas kre-
owania kompozycji stylowej, w której styl i dążenie do dekoracyjności
zaczynają dominować nad wrażeniem odebranym z natury, podejmując
grę z malarskimi konwencjami solidnej sztuki świadomej swoich środ-
ków. Młody Mehoffer zmierza drogą od natury, poprzez styl ku prawdzie.
Prawdziwa jest więc w jego oczach dopiero finalna wersja, podporządko-
wana ogólnemu wrażeniu strojności, przepychu barw i gry świateł.
Najciekawsze modyfikacje w stosunku do studiów przygotowawczych
zachodzą w sferze kompozycji i ustawienia postaci na scenie. Znikają
Muzy, a jako substytut ich pierwotnej obecności pozostaje jedynie posąg
11 Projekt kurtyny, wersja konkursowa; olej na płótnie; 112,5 x 144 cm; nie sygnowa-
ny; napis hasło konkursowe p. g.: Światła i światełka; wł. Muzeum UJ w Krakowie.
12 Listy Stanisława Wyspiańskiego do Karola Maszkowskiego, Listy zebrane, t. 3,
oprać. M. Rydlowa, Kraków 1997, s. 206, list z 2-3 kwietnia 1892 roku.
59
Wersja ostateczna11, posłana na konkurs, wydaje się nieco zaskaku-
jąca w kontekście pierwszych prób, wykonanych akwarelą i olejem na
tekturze. Kolorystyka zostaje wygaszona, ginie widoczny dukt pociągnięć
pędzla, zanika swoboda wstępnych studiów, ustępując wykończeniu i do-
pracowaniu. W kwietniu 1892 roku, a więc tuż po wysłaniu projektów na
konkurs, Wyspiański pisał do Karola Maszkowskiego:
Bezwarunkowo nie odróżniam studium od obrazu - (...) bezwarunkowo nie ro-
zumiem co to znaczy - kompozycja stylowa, może być tylko kompozycja stylowa
- nie rozumiem co to znaczy kolory za jasne i za kolorowe — jak również nie ro-
zumiem co to znaczy „otrzepać się z miłości” — wszystko to jak się domyślisz są
pojęcia staroświeckie Mehoffera — pasje mnie biorą (...) — a rozumiesz że zawsze
milsza młoda żonka lub kochanka niż stara guwernantka12.
W oczach Wyspiańskiego, prawdopodobnie po dyskusjach w trakcie
pracy nad projektami kurtyny, Mehoffer jawi się jako staroświecki,
ostrożny, operujący pojęciami wyuczonymi w szkole i krępującymi ma-
larski temperament.
Zbyt kolorowa i jasna kompozycja ulega stonowaniu, kontrasty
chromatyczne i ostrość barw zostają wyciszone. Rodzi się jednak wątpli-
wość, która z wersji jest w oczach Mehoffera bliższa prawdy, która bar-
dziej odpowiada własnym pryncypiom artysty, wedle których wartościuje
on malarstwo? Do którego projektu jury, zdaniem twórcy, musiałoby być
usposobione liberalniej?
Mehoffer decyduje się na posłanie wersji „wygładzonej”, w jego
oczach wykończonej, dopracowanej, dojrzalszej i tym samym deklaruje
swój ówczesny pogląd na sztukę. Studia wstępne stanowią tylko etapy
przygotowawcze, w których wrażenie odebrane z natury nie podlega
jeszcze silnej konwencjonalizacji, wymyka się karbom stylizacji i skłania
do eksperymentowania. Po etapie „laboratoryjnym” przychodzi czas kre-
owania kompozycji stylowej, w której styl i dążenie do dekoracyjności
zaczynają dominować nad wrażeniem odebranym z natury, podejmując
grę z malarskimi konwencjami solidnej sztuki świadomej swoich środ-
ków. Młody Mehoffer zmierza drogą od natury, poprzez styl ku prawdzie.
Prawdziwa jest więc w jego oczach dopiero finalna wersja, podporządko-
wana ogólnemu wrażeniu strojności, przepychu barw i gry świateł.
Najciekawsze modyfikacje w stosunku do studiów przygotowawczych
zachodzą w sferze kompozycji i ustawienia postaci na scenie. Znikają
Muzy, a jako substytut ich pierwotnej obecności pozostaje jedynie posąg
11 Projekt kurtyny, wersja konkursowa; olej na płótnie; 112,5 x 144 cm; nie sygnowa-
ny; napis hasło konkursowe p. g.: Światła i światełka; wł. Muzeum UJ w Krakowie.
12 Listy Stanisława Wyspiańskiego do Karola Maszkowskiego, Listy zebrane, t. 3,
oprać. M. Rydlowa, Kraków 1997, s. 206, list z 2-3 kwietnia 1892 roku.