DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Smolińska, Marta: O stosunku sztuki do natury: praktyka i teoria artystyczna młodego Mehoffera
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.28199#0094
92
MAKTA SMOLIŃSKA-BYCZUK
ryża, dały mu stabilne podwaliny do rozważań własnych i uchroniły
przed przyjęciem postawy bardziej awangardowej, oferując stanowisko
obserwatora, dystansującego się od sztandarowych haseł epoki. Młody
Mehoffer sytuuje się więc ponownie niejako na pograniczu, w obszarze
styku teorii Witkiewicza i ówczesnych postulatów modernistycznych;
staje na progu nowoczesności, by w okresie młodzieńczym nigdy go zde-
cydowanie nie przekroczyć ze względu na jasno określony pogląd na sto-
sunek sztuki do natury.
NATURA I SZTUKA - CZYLI MALARSKIE POTWIERDZENIE
WIERNOŚCI OBRANEJ POSTAWIE
W latach 1899-1901 Mehoffer projektuje fryz na krakowski Pałac
Sztuki. Kompozycja wedle wymogów komisji miała odnosić się jasno do
funkcji budynku oraz operować motywami wyłącznie narodowymi i swoj-
skimi90. Projektów Mehoffera nie dopuszczono do realizacji ze względu
na brak zharmonizowania ze spokojem gmachu - mimo to artysta jesz-
cze w 1901 roku wykonuje sporych rozmiarów karton Natura i Sztuka91
zwany również Sztuka ukazująca Geniuszowi Naturę.
Horyzontalna kompozycja przedstawia trzy postaci: Sztukę, Geniu-
sza i Naturę ukazanych na tle pejzażu, ciemnej chmury z błyskawicami
wypełniającej prawe górne naroże oraz na tle promieni słonecznych, na-
wiązujących do głowy Apollina w promienistej glorii umieszczonej w
szczycie portyku Pałacu Sztuki92. Uskrzydlona personifikacja Sztuki,
namalowana w sąsiedztwie lewej krawędzi akwareli w niezwykle boga-
tych szatach i w koronie na głowie, opiekuńczym gestem kieruje uwagę
nagiego, także uskrzydlonego chłopca - Geniusza na sylwetkę Natury,
ukazanej pod postacią młodej dziewczyny w ludowym stroju z bukietem
słoneczników i pękiem kłosów w dłoniach. Szaty i włosy dziewczyny -
Natury falują gwałtownie, szarpane wiatrem, wiejącym z lewej strony
kompozycji. Ciemna chmura za jej plecami wzmaga wrażenie ruchu
i dziania się, ciągłej zmienności i „falowania” widoku. Partia kompozycji
przynależna Naturze, w przeciwieństwie do stabilnej części, którą włada
Sztuka, opowiada o ruchliwości i niestałości, o nieustannych przeobraże-
90 A. Zeńczak, Fryz na Pałac Sztuki w Krakowie 1899-1901, (w:) J. Mehoffer. Opus
Magnum, op. cit., s. 154-155.
91 J. Mehoffer, Natura i Sztuka (zw. także Sztuka ukazująca Geniuszowi Naturę);
1901; akwarela, papier naklejony na płótno; 130 x 360 cm; wł. prywatna, depozyt w Mu-
zeum Narodowym w Krakowie.
92 A. Zeńczak, Fryz na Pałac Sztuki w Krakowie, op. cit., s. 154.
MAKTA SMOLIŃSKA-BYCZUK
ryża, dały mu stabilne podwaliny do rozważań własnych i uchroniły
przed przyjęciem postawy bardziej awangardowej, oferując stanowisko
obserwatora, dystansującego się od sztandarowych haseł epoki. Młody
Mehoffer sytuuje się więc ponownie niejako na pograniczu, w obszarze
styku teorii Witkiewicza i ówczesnych postulatów modernistycznych;
staje na progu nowoczesności, by w okresie młodzieńczym nigdy go zde-
cydowanie nie przekroczyć ze względu na jasno określony pogląd na sto-
sunek sztuki do natury.
NATURA I SZTUKA - CZYLI MALARSKIE POTWIERDZENIE
WIERNOŚCI OBRANEJ POSTAWIE
W latach 1899-1901 Mehoffer projektuje fryz na krakowski Pałac
Sztuki. Kompozycja wedle wymogów komisji miała odnosić się jasno do
funkcji budynku oraz operować motywami wyłącznie narodowymi i swoj-
skimi90. Projektów Mehoffera nie dopuszczono do realizacji ze względu
na brak zharmonizowania ze spokojem gmachu - mimo to artysta jesz-
cze w 1901 roku wykonuje sporych rozmiarów karton Natura i Sztuka91
zwany również Sztuka ukazująca Geniuszowi Naturę.
Horyzontalna kompozycja przedstawia trzy postaci: Sztukę, Geniu-
sza i Naturę ukazanych na tle pejzażu, ciemnej chmury z błyskawicami
wypełniającej prawe górne naroże oraz na tle promieni słonecznych, na-
wiązujących do głowy Apollina w promienistej glorii umieszczonej w
szczycie portyku Pałacu Sztuki92. Uskrzydlona personifikacja Sztuki,
namalowana w sąsiedztwie lewej krawędzi akwareli w niezwykle boga-
tych szatach i w koronie na głowie, opiekuńczym gestem kieruje uwagę
nagiego, także uskrzydlonego chłopca - Geniusza na sylwetkę Natury,
ukazanej pod postacią młodej dziewczyny w ludowym stroju z bukietem
słoneczników i pękiem kłosów w dłoniach. Szaty i włosy dziewczyny -
Natury falują gwałtownie, szarpane wiatrem, wiejącym z lewej strony
kompozycji. Ciemna chmura za jej plecami wzmaga wrażenie ruchu
i dziania się, ciągłej zmienności i „falowania” widoku. Partia kompozycji
przynależna Naturze, w przeciwieństwie do stabilnej części, którą włada
Sztuka, opowiada o ruchliwości i niestałości, o nieustannych przeobraże-
90 A. Zeńczak, Fryz na Pałac Sztuki w Krakowie 1899-1901, (w:) J. Mehoffer. Opus
Magnum, op. cit., s. 154-155.
91 J. Mehoffer, Natura i Sztuka (zw. także Sztuka ukazująca Geniuszowi Naturę);
1901; akwarela, papier naklejony na płótno; 130 x 360 cm; wł. prywatna, depozyt w Mu-
zeum Narodowym w Krakowie.
92 A. Zeńczak, Fryz na Pałac Sztuki w Krakowie, op. cit., s. 154.