Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (15.2004)

MEDIA OBRAZOWE

213

na gruncie chrześcijańskiej teologii obrazu, ponieważ problem przedsta-
wialności Chrystusa dotyka jednego z jej centralnych dogmatów.
Religia chrześcijańska jest bardziej niż inne wspólnoty wyznaniowe
skoncentrowana na medium obrazu, ponieważ jej własne podstawowe
przekonanie w obszarze krytyki obrazu wychodzi od stwierdzenia, że
każdy obraz ziemskiego Syna Bożego musiałby uchybić Jego nieprzed-
stawialnej, boskiej egzystencji; ponieważ Chrystus egzystował cieleśnie
i jednocześnie był Bogiem, który nie posiada ciała, wydawało się wyklu-
czone, by można było przedstawić tę Jego podwójną naturę15.
Rozwiązanie problemu polegało na tym, by obrazu Chrystusa nie
oceniać w pierwszym rzędzie jako obrazu, ale jako odciśnięte ciało. Za-
chodnia tradycja przypisuje taki obraz świętej Weronice, która podała
swoją chustę Chrystusowi dźwigającemu krzyż, On zaś, przykładając ją
do swojej twarzy, pozostawił na niej swoje odbicie z potu, krwi i kurzu.
Chusta na sztychu Martina Schongauera rozciąga się między Weroniką,
która pociąga ją ku sobie, i Chrystusem, który podtrzymuje ją swoją
prawicą, tak, że widoczna jest tożsamość obrazu i oblicza16. Nieomal
kurczowy uchwyt Chrystusa sprawia wrażenie, jak gdyby nie mógł On
uwolnić tej materialnej relikwii siebie samego.
Veraicon, odciśnięty w chuście Weroniki, staje się medium przez
odcisk śladu ciała. Ciało samo z siebie nawarstwiło się w formę, aby
otworzyć sferę medialną, w której autentycznie zawarta była podwójna
natura Chrystusa. Obraz na chuście Weroniki pokazuje w sposób para-
dygmatyczny, że materialność medium obrazowego nie ulega zniesieniu
nawet w bezpośrednim, indeksalnym odcisku. To cielesna forma jest
tym, co rozdziela swoją materialność na imago i aurę17.
Zgodnie z legendą Weroniki, pierwsze zdystansowane od ciała me-
dium obrazowe składało się z chusty i cielesnych pozostałości skazanego
na śmierć. Odcisk w chuście jest podwojeniem ciała, które wskazuje na
stratę i przez to tematyzuje zarówno dystans między obrazem i życiem,
jak też ślad jego przezwyciężenia. Począwszy od tego momentu media
wizualne mają podwójny charakter. Wypełniają swoją funkcję przez to,
że występują jako autonomiczni pośrednicy, którzy zachowują jednak
łączność ze śladem swojego cielesnego pochodzenia, wskazując tym sa-
mym poza własną materialność. Ten stan rzeczy tłumaczy wrażenie po-
zornej żywotności obrazów i w nim tkwi też możliwość - stale na nowo

15 Belting, 1998, In Search..., s. 2.
io Wolf, 1995, s. 440.
17 Por. Wolf, 1995; fundamentalne rozważania także: Didi-Huberman, 1999, zwłasz-
cza s. 18, 50 nn.; i Belting, 2001, s. 11-56 i passim.