192

LUIZA NADER

tura książki, staje się czytelnik, czy też obydwa sposoby czytania/ogląda-
nia książki są równouprawnione, stają się zależne od tożsamości swojego
odbiorcy. A, B jest zatem twierdzeniem na temat relatywizmu. Nie cho-
dzi jednak o jakąś abstrakcyjną sytuację. Powtórzenie karty tytułowej
„w raku” sugeruje, że nie mamy tu do czynienia z cudzysłowem, z meta-
wypowiedzią, ale z operacją, która odbywa się w rzeczywistości: w swojej
książce artysta posługuje się jak gdyby językiem pierwszego stopnia.
Kozłowski stawia nas zatem w sytuacji gry, której reguły i znaczenie
sami, stopniowo odkrywamy. Jak sugeruje artysta, nie tylko reguły gry
podlegają zrelatywizowaniu, ale również wyznawane przez nas wiedza
i wartości nie posiadają cech uniwersalności: zależne są od naszej jed-
nostkowej tożsamości, ulegają nieustannemu dookreśleniu przez zmie-
niającą się historię i kulturę.

2


/Thls is a aąuare./


3. Jarosław Kozłowski, Propositions, 1973

Przewrotna symetria, dwudzielność, rzeczywistość lustra wyznaczają
również parametry Propositions (1973, ed. by International Artisfs Co-
operation, Central Office, Klaus Groh, Roter Steinweg 2a, 2901 Friedrichs-
fehn). Książka koncentruje się na problemie wypowiedzi metajęzykowych