Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (16.2005)

ODPOWIEDŹ STRZEMIŃSKIEMU. IDEA JEDNOLITOŚCI W TWÓRCZOŚCI POLSKICH ARTYSTÓW 227

w której tytułowa fraza opisuje właściwości podłoża, na którym została
wydrukowana. Częścią pracy jest seria czarno-białych fotografii, na któ-
rych tytułowe białe płótno ewokuje obecność ciała przykrytej nim, bądź
owiniętej, nagiej modelki. Nawiązując do Antropometrii Kleina, praca ta
proponuje gest oczyszczający; zmysłowy charakter i wykroczenie poza
granice malarstwa splatają się w niej z deklaracją nowego początku
w sztuce. Innymi pracami Zdzisława Jurkiewicza o charakterze tautolo-
gii są jego wykonane z ogromną precyzją rysunki, których tytuły ściśle
wyszczególniają (niekiedy trudną do wyobrażenia) długość wykreślanej
na nich, bądź sugerowanej w perspektywicznym skrócie linii ciągłej, np.
Kształt ciągłości: 100 tysięcy metrów (1974).
a ’chair’ a chair

a 'cha ir-chair


7. Zdzisław Jurkiewicz, Kształt ciągłości: „krzesło”-„krzesło”krzesło-krzesło, 1970

III
Dokonywane przez konceptualistów zabiegi ukonkretniania znaku
i ustanawiania równoważności między elementem werbalnym pracy -
opisem lub instrukcją działania — a elementem wizualnym, kojarzą się
z opisaną przez Michela Foucault (w kontekście prac Rene Magritte’a)
operacją „rozbicia kaligramu”19. Foucault charakteryzuje przypadek
dzieła, w którym fraza językowa - tytuł pracy lub pojawiająca się w jej
obrębie inskrypcja słowna — nie służy ustanawianiu relacji reprezentacji
między obrazem a jego pierwowzorem. Według tej koncepcji język, a ściś-
lej rzecz biorąc pismo, nie musi sytuować się w relacji nadrzędnej wobec

19 Zob. M. Foucault, To nie jest fajka, słowo / obraz terytoria, Gdańsk 1996.