Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (16.2005)

312

ROSALIND E. KRAUSS

Dans un coin plus clair de tous les yeux
On attend les poissons d’angoisse.
Dans un coin la voiture de verdure de l’ete
Immobile, glorieuse et pour toujours.
A la lueur de la jeunesse
Des lampes allumees tres tard
La premiere montre ses seins que tuent des insectes rouges.
Gdy jednak Gateau przechodzi od lektury literackiej do wizualnej i wprowadza mo-
dernistyczne pojęcie czworokątnej, płaskiej strony medium Ernsta jako inny sposób
interpretacji czterokrotnego użycia przez Eluarda wyrażenia „dans un coin”, to wy-
daje się, że idzie pod prąd ówczesnej wrażliwości malarskiej tak Eluarda, jak Ernsta.
Swój sposób odczuwania kątów obrazu zawdzięczał Ernst malarstwu de Chirico,
objawieniu, jakiego doznał, gdy spostrzegł, że włoski malarz potrafił tak wypaczyć
klasyczne proscenium scenicznego wydrążenia perspektywy centralnej, że patrzenie
w tę przestrzeń i wejście wgłąb obrazu prowadzi - stale na nowo - do doświadczenia
ponownego cofnięcia się ku płaszczyźnie, tak, jak gdyby próbowało się wejść do cen-
tryfugi. De Chirico nie przyjął modernistycznego sposobu zniesienia opozycji między
figurą i tłem, polegającego na tym, że jedno z nich - powiedzmy tło - unosi się ku
płaszczyźnie, by stać się „figurą” płótna. Raczej, stworzył pewien rodzaj napięcia
między nimi; coś bliższego anamorfozie. Fiat Modes Ernsta bazowały na tej percepcji,
podobnie jak czyniły to obrazy przemalowane, które wysłał do Bretona na wystawę
w Au Sans Pareil.
Zygmunt Freud, A Notę upon the ‘Mystic Wnting-Pad’ (1924), w: The Standard Edi-
tion of the Complete Psychological Works, ed. James Strachey (London: Hogarth
Press and the Institute for Psycho-Analysis), t. 19, s. 231.
Na temat okoliczności związku Ernsta z psychoanalizą zob. Werner Spies, The
Return of La Belle Jardimere, Max Ernst 1950-1979 (New York: Abrams, 1971),
s. 38; i Elisabeth Legge, Max Ernst: The Psychoanalytic Sources (Ann Arbor: UM1
Research Press, 1989).
Własne teksty Ernsta, przedrukowane w Beyond Painting (New York: Wittenborn,
1948), konstruują psychobiografię: „prymarna scena”; paranoidalne przywiązanie do
ojca; erotyczne przywiązanie do siostry, która występuje w jego twórczości (Femmes
100 tetes i gdzieindziej) przywołana frazą „perturbacje, moja siostro”. Sam artysta
wiąże obraz Souuenir de dieu z przedstawieniem ojca jako wilka (s. 28), sugerując
bezpośrednią relację do Człowieka Wilka do przypadku, opisanego przez Freuda
w From the History of an Infantile Neurosis (1918), Standard Edition, t. 17, s. 3-122.
Analizę stosunku Ernsta do przypadku Schrebera zawierają: Geoffrey Hinton, Max
Ernst: ‘Les Hommes n’en Sauront Rien , „Burlington Magazine”, 117 (May 1975),
s. 292-297; oraz Malcolm Gee, Max Ernst, God, and the Renolution by Night, „Arts”,
55 (March 1981), s. 85-91.