DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Haake, Michał: "Powołanie św. Mateusza" Caravaggia: studium z hermeneutyki obrazu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.29066#0102
100
MICHAŁ HAAKE
których wyciągnięte, prawe dłonie, zbliżone do siebie, sytuują się już
w obrębie sylwetki Zbawiciela. (Dzieło to ukazuje ponadto po prawej
stronie, w głębi i powyżej tłumu postać, która znajduje się w analogicz-
nym miejscu kompozycji, co Aswerus i wyciąga przed siebie rękę w spo-
sób bardzo podobny do tego, w jaki czyni to król.) Dlaczego nie uznać za-
tem, że oparta na trójkącie relacja, jaką w Pouiofanm Caravaggia tworzą
dłonie Chrystusa, św. Piotra i brodacza należy do często wykorzystywa-
nego repertuaru gestykulacji renesansowej? Dzieło Caravaggia odnosiło-
by się do trzech wymienionych dzieł (Michała Anioła, Massaccia i Mu-
ziano) na równorzędnej zasadzie. Do tego, aby jednak przy lekturze
D^rzyżoŁca/ua Amana pozostać skłania, po pierwsze podobieństwo po-
staci brodacza do Jonasza, po drugie, fakt, że Jonasz wskazuje nie tylko
na postać Aswerusa, ale równocześnie na granicę tej sceny, co przywo-
łuje dla oglądu także całość przedstawienia.
Gest króla Aswerusa jest całkowicie pozbawiony jakiegokolwiek wa-
hania. Gest brodacza jest przez to konfrontowany z jednoznacznością
wskazania „ten oto". Jednakże przez swą wizualną złożoność gest broda-
cza wymyka się podobnemu ujednoznacznieniu. Choć brak jest tym sa-
mym ścisłej odpowiedniości między gestem Aswerusa i brodacza, to jed-
nocześnie trudne do odparcia jest skojarzenie, że wskazanie Aswerusa
przypomina także gest Chrystusa z obrazu Caravaggia. Król wskazuje
na postać, która przechodzi przez drzwi. Prowadzą one do przestrzeni,
która surowością przypomina miejsce rozgrywania się PouioAmm. Jed-
nocześnie drzwi oddzielają wnętrze (pałacu) od zewnętrza budynku — na
to drugie wskazuje obecność drzewa. Przez to, że wskazana postać wkra-
cza tam z prawej strony, jest ubrana w żółty strój, stawia stopę na stop-
niu schodów, jednocześnie „opierając" ją o granicę obrazu oraz rozmawia
z postacią, która siedzi poniżej, może być uznana za odpowiednik podob-
nie pochylonej i oglądanej „od pleców" postaci św. Piotra na obrazie Ca-
ravaggia. We wzajemnej relacji króla i człowieka przechodzącego przez
drzwi, podwójny gest Jonasza zostaje niejako wprowadzony w obręb lu-
nety, a podobieństwo do PoznoPoha przejęte przez kolejne postaci.
Lewa dłoń postaci przechodzącej przez drzwi wskazuje krawędź ścia-
ny - pion, który prowadzi spojrzenie widza ku górnej granicy lunety
i tym samym ku przylegającym do niej dłoniom ukrzyżowanego Amana.
Z kolei prawa dłoń Amana wskazuje na analogiczny pion, przeciwległy
do tamtego. Z pionem tym zaś styka się od lewej strony dłoń postaci, sie-
dzącej wraz z dwiema innymi przy stole w głębi (il. 37). Również ta po-
stać przedstawia Amana, tyle że w poprzedzającej ukrzyżowanie scenie
uczty w pałacu, podczas której królowa Estera w obecności króla Aswe-
rusa demaskuje wroga narodu izraelskiego. Siedzący przy stole Aman
odwraca się od Estery i Aswerusa, unosząc obie dłonie w stronę siebie
MICHAŁ HAAKE
których wyciągnięte, prawe dłonie, zbliżone do siebie, sytuują się już
w obrębie sylwetki Zbawiciela. (Dzieło to ukazuje ponadto po prawej
stronie, w głębi i powyżej tłumu postać, która znajduje się w analogicz-
nym miejscu kompozycji, co Aswerus i wyciąga przed siebie rękę w spo-
sób bardzo podobny do tego, w jaki czyni to król.) Dlaczego nie uznać za-
tem, że oparta na trójkącie relacja, jaką w Pouiofanm Caravaggia tworzą
dłonie Chrystusa, św. Piotra i brodacza należy do często wykorzystywa-
nego repertuaru gestykulacji renesansowej? Dzieło Caravaggia odnosiło-
by się do trzech wymienionych dzieł (Michała Anioła, Massaccia i Mu-
ziano) na równorzędnej zasadzie. Do tego, aby jednak przy lekturze
D^rzyżoŁca/ua Amana pozostać skłania, po pierwsze podobieństwo po-
staci brodacza do Jonasza, po drugie, fakt, że Jonasz wskazuje nie tylko
na postać Aswerusa, ale równocześnie na granicę tej sceny, co przywo-
łuje dla oglądu także całość przedstawienia.
Gest króla Aswerusa jest całkowicie pozbawiony jakiegokolwiek wa-
hania. Gest brodacza jest przez to konfrontowany z jednoznacznością
wskazania „ten oto". Jednakże przez swą wizualną złożoność gest broda-
cza wymyka się podobnemu ujednoznacznieniu. Choć brak jest tym sa-
mym ścisłej odpowiedniości między gestem Aswerusa i brodacza, to jed-
nocześnie trudne do odparcia jest skojarzenie, że wskazanie Aswerusa
przypomina także gest Chrystusa z obrazu Caravaggia. Król wskazuje
na postać, która przechodzi przez drzwi. Prowadzą one do przestrzeni,
która surowością przypomina miejsce rozgrywania się PouioAmm. Jed-
nocześnie drzwi oddzielają wnętrze (pałacu) od zewnętrza budynku — na
to drugie wskazuje obecność drzewa. Przez to, że wskazana postać wkra-
cza tam z prawej strony, jest ubrana w żółty strój, stawia stopę na stop-
niu schodów, jednocześnie „opierając" ją o granicę obrazu oraz rozmawia
z postacią, która siedzi poniżej, może być uznana za odpowiednik podob-
nie pochylonej i oglądanej „od pleców" postaci św. Piotra na obrazie Ca-
ravaggia. We wzajemnej relacji króla i człowieka przechodzącego przez
drzwi, podwójny gest Jonasza zostaje niejako wprowadzony w obręb lu-
nety, a podobieństwo do PoznoPoha przejęte przez kolejne postaci.
Lewa dłoń postaci przechodzącej przez drzwi wskazuje krawędź ścia-
ny - pion, który prowadzi spojrzenie widza ku górnej granicy lunety
i tym samym ku przylegającym do niej dłoniom ukrzyżowanego Amana.
Z kolei prawa dłoń Amana wskazuje na analogiczny pion, przeciwległy
do tamtego. Z pionem tym zaś styka się od lewej strony dłoń postaci, sie-
dzącej wraz z dwiema innymi przy stole w głębi (il. 37). Również ta po-
stać przedstawia Amana, tyle że w poprzedzającej ukrzyżowanie scenie
uczty w pałacu, podczas której królowa Estera w obecności króla Aswe-
rusa demaskuje wroga narodu izraelskiego. Siedzący przy stole Aman
odwraca się od Estery i Aswerusa, unosząc obie dłonie w stronę siebie