DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Piotrowski, Piotr: O horyzontalnej historii sztuki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29068#0066
62
PIOTR PIOTROWSKI
szczęściem borykają się z metodologicznymi problemami relacji Wschód-
-Zachód, czy też Północ-Południe, jednak problem tkwi znacznie głębiej,
mianowicie w pytaniu: czy i - przede wszystkim - jak istnieje nie-za-
chodnia sztuka nowoczesna. Modernizm, a więc też jego „mutacje", anty-
modernizm i postmodernizm, z istoty rzeczy były zachodnie, a więc —
w rozumieniu modernistycznym - miały tzw. uniwersalne znaczenia:
nowoczesne formy i wartości sztuki są zachodnie i jako takie uniwersal-
ne, zauważa Igor Ząbek. Niemniej jednak nie funkcjonowały one jedynie
na Zachodzie i Północy, ale też na Wschodzie i Południu. Zatem pytając
o „światową" historię sztuki, o co staramy się pytać w niniejszym arty-
kule, musimy powtórzyć pytanie, które całkiem niedawno zadała Suzana
Milevska: czy taka historia sztuki może w ogóle zaistnieć poza wspo-
mnianymi geograficznymi dychotomiami?? Oczywiście, że nie może. Kul-
turalna asymetria, której krytykę przeprowadza Gerardo Mosquera
w artykule TAc Marco Po/o Ay/Mro/ne, polegająca na tym, że Zachód do-
starcza wzorów, a reszta świata albo je adaptuje, albo jest „tradycjonali-
zowana", czy też „egzotyzowana" w muzeach etnograficznychs, stanowi
nie tylko uproszczenie, ale wręcz narzędzie dominacji centrów kulturo-
wych. Jest oczywiste, że sztuka nowoczesna w regionach kolonizowanych
rozwijała się czerpiąc wzory z metropolii, ale też dla badaczy, którzy mają
doświadczenie w tego rodzaju badaniach, jest także oczywiste, że znacze-
nie tej sztuki wykracza poza adaptacje i naśladownictwo, a także poza
„uzupełnienia" sztuki widzianej z pozycji centrów modernizmu.
Jedną z bardziej udanych prób dotarcia do złożoności wspomnianego
problemu w skali nie tyle studium pojedynczego przypadku, lecz znacznie
szerszej syntezy sporego nie-zachodniego obszaru, dokładnie rzecz biorąc
Azji, jest książka Johna Clarka Modern Asian Ar^. Clark buduje obraz
historii sztuki nowoczesnej w Azji w relacji do kultury Zachodu, którą
nazywa tu „Eurameryką"; buduje ten obraz bardzo zróżnicowany, wska-
zując jednocześnie na brak tego rodzaju wiedzy na Zachodzie. Owo zróż-
nicowanie jednak nie jest wynikiem wyłącznie odmienności polityki kul-
turalnej państw, w których adaptowano wzory zachodniego modernizmu,
lecz także, a może przede wszystkim, jest wynikiem znacznie głębszych
s I. Zabel, „We" and„PAe OtAers", (w:) E. Ćufer, V. Misiano (red.), dnterpoi. TAe Art
SAoic WAicA Diuided East and West, Ljubljana, Moscow: IRWIN „Moscow Art Magazine"
2000, s. 132.
? S. Milevska, 7s Ba/Aan Art History GioAai?, (w:) J. Elkins (red.), 7s Art History
Gio&ai?, New York, London: Routledge 2007, s. 216.
s G. Mosquera, TAe Marco Poto Synd7*ome. Nome Pro&ieTns aroand A7*t and Enrocen-
trism, (w:) Z. Kocur, S. Leung (red.), TAeory in Contemporary Art since 7085, London:
Blackwell 2005, s. 218-225.
s J. Clark, Afoder7i Asian Art, Honolulu: The University of Hawaii Press 1998.
PIOTR PIOTROWSKI
szczęściem borykają się z metodologicznymi problemami relacji Wschód-
-Zachód, czy też Północ-Południe, jednak problem tkwi znacznie głębiej,
mianowicie w pytaniu: czy i - przede wszystkim - jak istnieje nie-za-
chodnia sztuka nowoczesna. Modernizm, a więc też jego „mutacje", anty-
modernizm i postmodernizm, z istoty rzeczy były zachodnie, a więc —
w rozumieniu modernistycznym - miały tzw. uniwersalne znaczenia:
nowoczesne formy i wartości sztuki są zachodnie i jako takie uniwersal-
ne, zauważa Igor Ząbek. Niemniej jednak nie funkcjonowały one jedynie
na Zachodzie i Północy, ale też na Wschodzie i Południu. Zatem pytając
o „światową" historię sztuki, o co staramy się pytać w niniejszym arty-
kule, musimy powtórzyć pytanie, które całkiem niedawno zadała Suzana
Milevska: czy taka historia sztuki może w ogóle zaistnieć poza wspo-
mnianymi geograficznymi dychotomiami?? Oczywiście, że nie może. Kul-
turalna asymetria, której krytykę przeprowadza Gerardo Mosquera
w artykule TAc Marco Po/o Ay/Mro/ne, polegająca na tym, że Zachód do-
starcza wzorów, a reszta świata albo je adaptuje, albo jest „tradycjonali-
zowana", czy też „egzotyzowana" w muzeach etnograficznychs, stanowi
nie tylko uproszczenie, ale wręcz narzędzie dominacji centrów kulturo-
wych. Jest oczywiste, że sztuka nowoczesna w regionach kolonizowanych
rozwijała się czerpiąc wzory z metropolii, ale też dla badaczy, którzy mają
doświadczenie w tego rodzaju badaniach, jest także oczywiste, że znacze-
nie tej sztuki wykracza poza adaptacje i naśladownictwo, a także poza
„uzupełnienia" sztuki widzianej z pozycji centrów modernizmu.
Jedną z bardziej udanych prób dotarcia do złożoności wspomnianego
problemu w skali nie tyle studium pojedynczego przypadku, lecz znacznie
szerszej syntezy sporego nie-zachodniego obszaru, dokładnie rzecz biorąc
Azji, jest książka Johna Clarka Modern Asian Ar^. Clark buduje obraz
historii sztuki nowoczesnej w Azji w relacji do kultury Zachodu, którą
nazywa tu „Eurameryką"; buduje ten obraz bardzo zróżnicowany, wska-
zując jednocześnie na brak tego rodzaju wiedzy na Zachodzie. Owo zróż-
nicowanie jednak nie jest wynikiem wyłącznie odmienności polityki kul-
turalnej państw, w których adaptowano wzory zachodniego modernizmu,
lecz także, a może przede wszystkim, jest wynikiem znacznie głębszych
s I. Zabel, „We" and„PAe OtAers", (w:) E. Ćufer, V. Misiano (red.), dnterpoi. TAe Art
SAoic WAicA Diuided East and West, Ljubljana, Moscow: IRWIN „Moscow Art Magazine"
2000, s. 132.
? S. Milevska, 7s Ba/Aan Art History GioAai?, (w:) J. Elkins (red.), 7s Art History
Gio&ai?, New York, London: Routledge 2007, s. 216.
s G. Mosquera, TAe Marco Poto Synd7*ome. Nome Pro&ieTns aroand A7*t and Enrocen-
trism, (w:) Z. Kocur, S. Leung (red.), TAeory in Contemporary Art since 7085, London:
Blackwell 2005, s. 218-225.
s J. Clark, Afoder7i Asian Art, Honolulu: The University of Hawaii Press 1998.