DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Jakubowska, Agata: Feminism i współczesna historia sztuki
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.29068#0111
FEMINIZM I WSPÓŁCZESNA HISTORIA SZTUKI
107
Można bez problemu wyjaśnić przyczyny takiego ustawiania relacji
między feminizmem i historią sztuki; wskazać na powody natury stra-
tegicznej, podkreślając, że początkowo istotne było wyraźne zaznaczenie
swojej odmiennej pozycji wobec „męskiej" nauki. I dodać, że z czasem
ważne stało się wypowiedzenie przeciw włączaniu feminizmu w obręb
historii sztuki jako jednej z metod, metod postmodernistycznych, bo to
powodowało osłabienie jego połitycznego wymiaru^. Można też sięgnąć
po wyjaśnienia psychoanalityków, którzy przekonują nas, że konstrukcja
tożsamości (także tożsamości politycznej) zawsze wiąże się z określeniem
odmienności od czegoś, co nie jest nami, co jest na zewnątrz. Im bardziej
zależy nam na zaznaczeniu naszej tożsamości, tym ten inny musi być
wyraźniejszy. Dla feministycznych badaczek owym innym była i jest hi-
storia sztuki jako spójna dziedzina, w której „stłumiony został problem
płci/rodzaju"i3.
Tymczasem, to właśnie między innymi feminizm spowodował, że
określenie swojej pozycji jako partykularnej, nie uniwersalnej, stało się
coraz bardziej powszechną praktyką. Trudno dzisiaj powiedzieć, by femi-
nizm mógł dokonywać interwencji ogólnie w historii sztuki jako uniwer-
salistycznej, „ślepej" na genfer nauce, której przedmiotem jest „sztuka",
a cel stanowi „waloryzacja sztuki jako kategorii i wartości"^ - jak określa
to Pollock. W historii sztuki nieświadomej swoich założeń i uprzedzeń.
Historia sztuki tak dzisiaj nie wygląda. Pisząc to, nie twierdzę oczywi-
ście, że dla większości historyków sztuki problem płci stał się istotny. Ani
że interesuje ich badanie problemu władzy czy relacji między wiedzą
i władzą. Twierdzę natomiast, że między innymi dzięki feminizmowi
(w dużej mierze dzięki niemu) znacznie silniejsza jest świadomość tejże
relacji istnienia i jej znaczenie dla podejmowanej praktyki badawczej.
Część historyków sztuki będzie temu zaprzeczała. Zwłaszcza Ci, którzy
mówią, że chodzi im o sztukę, niejednokrotnie właśnie nieideologiczność
swojej postawy podkreślają jako to, co różni ich od „innych". Jednak ba-
nałem jest już dzisiaj zauważanie, że ich rzekomo apolityczne stanowisko
jest jak najbardziej polityczne. I że oni są tego świadomi, co na poziomie
interpretacji jest niekiedy nieco zakamuflowane, ale chwila dyskusji me-
todologicznej wystarczy, by ujawniło się w pełni.
Rozpatrując znaczenie feminizmu dla owego uświadamiania sobie
swojej świadomości, które tu podkreślam, warto wskazać na jej przemia-
12 A. Jones, Pos^TTMTMsm, Pedinisi Pleasures, and Pm&odied Theories of Ari, (w:)
iVem Penunisf Criiicism. Ari, Pideniiiy, (red.) J. Frueh, C.L. Langer, A. Raven, New York
1993, s. 16-41.
i2 G. Pollock, PoiiiyAa ieorii..., s. 156.
i2 Ibidem, s. 184.
107
Można bez problemu wyjaśnić przyczyny takiego ustawiania relacji
między feminizmem i historią sztuki; wskazać na powody natury stra-
tegicznej, podkreślając, że początkowo istotne było wyraźne zaznaczenie
swojej odmiennej pozycji wobec „męskiej" nauki. I dodać, że z czasem
ważne stało się wypowiedzenie przeciw włączaniu feminizmu w obręb
historii sztuki jako jednej z metod, metod postmodernistycznych, bo to
powodowało osłabienie jego połitycznego wymiaru^. Można też sięgnąć
po wyjaśnienia psychoanalityków, którzy przekonują nas, że konstrukcja
tożsamości (także tożsamości politycznej) zawsze wiąże się z określeniem
odmienności od czegoś, co nie jest nami, co jest na zewnątrz. Im bardziej
zależy nam na zaznaczeniu naszej tożsamości, tym ten inny musi być
wyraźniejszy. Dla feministycznych badaczek owym innym była i jest hi-
storia sztuki jako spójna dziedzina, w której „stłumiony został problem
płci/rodzaju"i3.
Tymczasem, to właśnie między innymi feminizm spowodował, że
określenie swojej pozycji jako partykularnej, nie uniwersalnej, stało się
coraz bardziej powszechną praktyką. Trudno dzisiaj powiedzieć, by femi-
nizm mógł dokonywać interwencji ogólnie w historii sztuki jako uniwer-
salistycznej, „ślepej" na genfer nauce, której przedmiotem jest „sztuka",
a cel stanowi „waloryzacja sztuki jako kategorii i wartości"^ - jak określa
to Pollock. W historii sztuki nieświadomej swoich założeń i uprzedzeń.
Historia sztuki tak dzisiaj nie wygląda. Pisząc to, nie twierdzę oczywi-
ście, że dla większości historyków sztuki problem płci stał się istotny. Ani
że interesuje ich badanie problemu władzy czy relacji między wiedzą
i władzą. Twierdzę natomiast, że między innymi dzięki feminizmowi
(w dużej mierze dzięki niemu) znacznie silniejsza jest świadomość tejże
relacji istnienia i jej znaczenie dla podejmowanej praktyki badawczej.
Część historyków sztuki będzie temu zaprzeczała. Zwłaszcza Ci, którzy
mówią, że chodzi im o sztukę, niejednokrotnie właśnie nieideologiczność
swojej postawy podkreślają jako to, co różni ich od „innych". Jednak ba-
nałem jest już dzisiaj zauważanie, że ich rzekomo apolityczne stanowisko
jest jak najbardziej polityczne. I że oni są tego świadomi, co na poziomie
interpretacji jest niekiedy nieco zakamuflowane, ale chwila dyskusji me-
todologicznej wystarczy, by ujawniło się w pełni.
Rozpatrując znaczenie feminizmu dla owego uświadamiania sobie
swojej świadomości, które tu podkreślam, warto wskazać na jej przemia-
12 A. Jones, Pos^TTMTMsm, Pedinisi Pleasures, and Pm&odied Theories of Ari, (w:)
iVem Penunisf Criiicism. Ari, Pideniiiy, (red.) J. Frueh, C.L. Langer, A. Raven, New York
1993, s. 16-41.
i2 G. Pollock, PoiiiyAa ieorii..., s. 156.
i2 Ibidem, s. 184.