DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Juszkiewicz, Piotr: Cień modernizmu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29068#0138
134
PIOTR JUSZKIEWICZ
wań po śmierci Stalina zmienia się także zasada politycznej kontroli nad
artystycznym życiem. W obliczu widocznej klęski socrealizmu, jako jed-
nego z instrumentów bezpośredniej ideologicznej kontroli, ze strony poli-
tycznej władzy pojawia się rodzaj politycznej umowy skierowanej w stro-
nę artystów, a przybierającej postać artykułów prasowych autorstwa
Włodzimierza Sokorskiego, jednego z partyjnych dostojników odpowie-
dzialnych za kulturę^. Otóż Sokorski, obarczając winą za socrealistyczny
zastój w dziedzinie sztuk plastycznych krytyków, niezgodnie, jak pisał,
z wolą partii tłumiących dyskusję na temat sztuki, deklarował indyfe-
rentność partyjnych władz wobec szczegółowych artystycznych rozwiązań
i procedur. Uwydatniał obustronne korzyści płynące z połączenia respek-
towania pewnej politycznej i nieprzekraczalnej granicy w zamian za lep-
sze „rozstawienie podniet twórczych", akcentując oczekiwanie na dzieła,
które spełnią swą wychowawczą rolę „sugestywną formą". Innymi słowy,
Sokorski żądał lepszego i bardziej wizualnie przekonującego socrealizmu,
oferując w zamian korektę artystycznego systemu, której w niby to
otwartej dyskusji na łamach prasy domagał się związek zawodowy arty-
stów plastyków. Obietnica owej korekty to obietnica zmiany najbardziej
dolegliwych w sensie ekonomicznym elementów systemu artystycznego,
który wykreowano po II wojnie światowej w Polsce. W sytuacji, w której
państwo było dysponentem wszystkich finansowych środków, ekspozy-
cyjnych przestrzeni, instytucji kulturalnych, zasadniczą rolę w życiu pla-
stycznym spełniały OWP (ogólnopolskie wystawy plastyki) - quasi-salo-
nowe, eklektyczne wystawy, organizowane corocznie i dozorowane przez
grupę jurorów, która klasyfikowała obrazy do pokazu i przyznawała na-
grody, wskazując tym samym cele potencjalnych państwowych zakupów
do muzealnych czy galeryjnych zbiorów. Poza tymi centralnymi wysta-
wami odbywały się mniejsze, okręgowe, ale skonstruowane na wzór tej
centralnej oraz tematyczne wystawy objazdowe realizowane przez CBWA
(Centralne Biuro Wystaw Artystycznych) i rozsyłane do regionalnych
ośrodków w całej Polsce. Wszystko to jednak nie mogło w żaden sposób
zapewnić artystom dostatecznych środków na utrzymanie w warunkach
istnienia właściwie tylko jedynego nabywcy, jakim było państwo, w wa-
runkach rzadkich, a obfitych w prace wystaw. Wobec tego do rangi szcze-
gólnego dobra urastały wszelkiego typu stałe posady - czy to w postaci
etatów na artystycznych uczelniach, w mediach czy na rozmaitych szcze-
blach państwowej biurokracji, a także rozmaite państwowe zamówienia
w postaci gigantycznych portretów Marksa, Engelsa, Stalina i Lenina czy
innych elementów dekoracyjnej oprawy propagandowych wieców czy po-
2 Np. W. Sokorski, O rzeczywisty zw7*ot w ;iaszey poiityce ÂMituraiTre/, „Przegląd Kultu-
ralny" 1954, nr 16; W. Sokorski, Ro/: o&rac/mnAdw, „Przegląd Kulturalny" 1955, nr 1.
PIOTR JUSZKIEWICZ
wań po śmierci Stalina zmienia się także zasada politycznej kontroli nad
artystycznym życiem. W obliczu widocznej klęski socrealizmu, jako jed-
nego z instrumentów bezpośredniej ideologicznej kontroli, ze strony poli-
tycznej władzy pojawia się rodzaj politycznej umowy skierowanej w stro-
nę artystów, a przybierającej postać artykułów prasowych autorstwa
Włodzimierza Sokorskiego, jednego z partyjnych dostojników odpowie-
dzialnych za kulturę^. Otóż Sokorski, obarczając winą za socrealistyczny
zastój w dziedzinie sztuk plastycznych krytyków, niezgodnie, jak pisał,
z wolą partii tłumiących dyskusję na temat sztuki, deklarował indyfe-
rentność partyjnych władz wobec szczegółowych artystycznych rozwiązań
i procedur. Uwydatniał obustronne korzyści płynące z połączenia respek-
towania pewnej politycznej i nieprzekraczalnej granicy w zamian za lep-
sze „rozstawienie podniet twórczych", akcentując oczekiwanie na dzieła,
które spełnią swą wychowawczą rolę „sugestywną formą". Innymi słowy,
Sokorski żądał lepszego i bardziej wizualnie przekonującego socrealizmu,
oferując w zamian korektę artystycznego systemu, której w niby to
otwartej dyskusji na łamach prasy domagał się związek zawodowy arty-
stów plastyków. Obietnica owej korekty to obietnica zmiany najbardziej
dolegliwych w sensie ekonomicznym elementów systemu artystycznego,
który wykreowano po II wojnie światowej w Polsce. W sytuacji, w której
państwo było dysponentem wszystkich finansowych środków, ekspozy-
cyjnych przestrzeni, instytucji kulturalnych, zasadniczą rolę w życiu pla-
stycznym spełniały OWP (ogólnopolskie wystawy plastyki) - quasi-salo-
nowe, eklektyczne wystawy, organizowane corocznie i dozorowane przez
grupę jurorów, która klasyfikowała obrazy do pokazu i przyznawała na-
grody, wskazując tym samym cele potencjalnych państwowych zakupów
do muzealnych czy galeryjnych zbiorów. Poza tymi centralnymi wysta-
wami odbywały się mniejsze, okręgowe, ale skonstruowane na wzór tej
centralnej oraz tematyczne wystawy objazdowe realizowane przez CBWA
(Centralne Biuro Wystaw Artystycznych) i rozsyłane do regionalnych
ośrodków w całej Polsce. Wszystko to jednak nie mogło w żaden sposób
zapewnić artystom dostatecznych środków na utrzymanie w warunkach
istnienia właściwie tylko jedynego nabywcy, jakim było państwo, w wa-
runkach rzadkich, a obfitych w prace wystaw. Wobec tego do rangi szcze-
gólnego dobra urastały wszelkiego typu stałe posady - czy to w postaci
etatów na artystycznych uczelniach, w mediach czy na rozmaitych szcze-
blach państwowej biurokracji, a także rozmaite państwowe zamówienia
w postaci gigantycznych portretów Marksa, Engelsa, Stalina i Lenina czy
innych elementów dekoracyjnej oprawy propagandowych wieców czy po-
2 Np. W. Sokorski, O rzeczywisty zw7*ot w ;iaszey poiityce ÂMituraiTre/, „Przegląd Kultu-
ralny" 1954, nr 16; W. Sokorski, Ro/: o&rac/mnAdw, „Przegląd Kulturalny" 1955, nr 1.