Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (20.2009)

JAROSŁAW JARZEWICZ

NIEWCZESNE REFLEKSJE PO „KOŃCU HISTORII SZTUKI"

Nasza młoda dyscyplina naukowa, poddając się na przemian
zbyt materialistycznym lub też zbyt mistycznym nastrojom,
zamyka się przed ogólnohistoryczną perspektywą...
Aby Warburg (1912 r.)
Kilka lat temu sięgnąłem po książkę, której tytuł nie dawał mi spo-
koju: Æo7Mec sztMÂU Rzecz nie jest bagatelna, autorem jest Hans
Belting - jeden z najwybitniejszych przedstawicieli naszej dyscypliny.
W 1983 roku opublikował on książkę o prawie identycznym tytule, który
jednak wówczas zakończony był znakiem zapytania. Brak tego niewiel-
kiego symbolu w nowym tytule może budzić najgorsze przeczucia - wyrok
wówczas jeszcze zawieszony, teraz wykonany.
Problem jest ważny także z osobistej perspektywy. Jeśli jest już pra-
wie czternaście lat po końcu historii sztuki, to może nie warto już tra-
cić czasu na zaczernianie papieru tekstami „historycznoartystycznymi",
a tym bardziej nauczać tego studentów i najwyższy czas zająć się czymś
mającym realne perspektywy. Nie można przecież udawać, że nic się nie
stało i dalej poszukiwać łlogistonu albo kamienia filozoficznego, skoro już
udowodniono, że to nie ma sensu. Stwierdzenie w tytule tej książki jest
tyleż prowokujące, co kokieteryjne, jeśli się weźmie pod uwagę fakt, że od

i H. Belting, Das Bade der PansfgescAtcAfe. Æwe Decision nacA zeAn JaAren, Mün-
chen 1995; obszerne i rzetelne omówienie treści książki i dyskusji, jaką ona wywołała,
opublikowane niedawno, zwalnia mnie z obowiązku systematycznego referowania jej tre-
ści; zob. M. Bryl, .Haas Belfmg, ProroA Aońca? WoAol fezy o Aońca Aisforii szinAi, (w:) Jaż
się ma pod Aoniec sfarożyfae/aa świafa... Z/aierzcA scAyteA i npadeA w Aisforii szfaAi, red.
M. Poprzęcka, Warszawa 1999, s. 21-62; o problematyce tej także: M. Bryl, Suwerenność
dyscypfmy. Poiemicz/ta Aisforia Aisforii szfaAi od 1970 roAn, Poznań 2008 (Rozdz. IX Haas
Heifmg i jego adwersarze; polemiczny Aoniec Aisforii szfnAi), s. 495-550. Belting swojej
książce nadał formę eseju, korzystając z tego przykładu, moje niesystematyczne uwagi
skoncentruję na tych, spośród wielu zawartych w niej idei, które szczególnie - w moim
przekonaniu - wymagają zajęcia stanowiska.