DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Fajt, Jiří: Czy Wit Stosz był pierwszy?: o recepcji sztuki górnoreńskiej w piętnastowiecznym Krakowie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.42378#0021
CZY WIT STOSZ BYŁ PIERWSZY? O RECEPCJI SZTUKI GÓRNOREŃSKIEJ
19
wyraźniej odbijał nowe horyzonty kulturowe i aspiracje estetyczne, z któ-
rymi przybyli oni do Krakowa.
Obecne wyposażenie kościoła Mariackiego oferuje na pierwszy rzut
oka niewiele wskazówek. Ozdoby 14 ołtarzy35 potwierdzonych w źródłach
z drugiej połowy XIV i z pierwszych dziesięcioleci XV wieku, jak również
wyposażenie ośmiu kaplic bocznych wybudowanych w 1430. i 40. latach
z fundacji mieszczańskich i kapłańskich36 są zupełnie nieznane. Prze-
mianę wartości i nowy poziom jakościowy rzeźby krakowskiej potwierdza
obok wspomnianych już dzieł z innych kościołów dopiero monumentalne
retabulum ołtarza głównego, wykonane w latach 1477-89 przez Wita Sto-
sza i jego współpracowników37. Zastąpiło ono starszą nastawę, pochodzą-
cą przypuszczalnie z lat 1360.
OBECNE RETABULUM ŚW. JANA W KOŚCIELE ŚW. FLORIANA
Utrzymująca się przez pokolenia fałszywa ocena historyczno-
artystyczna jest przyczyną, dla której godne najwyższej uwagi dzieło po-
chodzące również z kościoła Mariackiego nie zostało przyporządkowane
rzeźbie przed Witem Stoszem - chodzi o grupę rzeźbiarską Chrztu Chry-
stusa, która od 1860/61 roku znajduje się w kościele św. Floriana na
Kleparzu, za murami Starego Miasta, wstawiona w neogotycką obudowę
(ił. 1-4, 26, 28, 30).
35 Na przykład w 1383 roku wzmiankowana była kaplica św. Aleksego pod wieżą, któ-
rej patronat posiadała krakowska rodzina mieszczańska Arnsberg. Ufundowała ona ołtarz
zapewne w początkach XIV wieku. W 1425 roku przyczynił się do wyposażenia tej kaplicy
niejaki Pavel Berne, z pochodzenia Czech. W 1481 roku wzmiankuje się w związku z nią
Jana Thurzo, który w kaplicy ze spuścizny po Bemie, zarządzanej przez wdowę po nim
Urszulę, kazał wznieść ołtarze za wysoką sumę 800 węgierskich florennów. Na początku
XVI wieku również pochodząca z Nadrenii rodzina Salomonów sfinansowała ołtarz ku czci
Matki Bożej. E. Piwowarczyk, op. cit., s. 105, przyp. 102.
36 Podstawą wzniesienia kaplic była umowa pomiędzy głównym proboszczem kościoła
Mariackiego, Teodorykiem Weinrychem, a budowniczym Franciszkiem Wiechoni z Kle-
parza. Częścią umowy było wybudowanie kamiennych mens i montaż zworników z rzeź-
bionymi motywami kwiatowymi. Zakończenie budowy kaplic bocznych wyznacza bulla
papieża Mikołaja V z roku 1450, w której zapewniono odpusty tym wszystkim, którzy
przyczyniliby się do utrzymania i upiększania kościoła Mariackiego w Krakowie. Ibidem,
s. 73-182, tekst umowy s. 110, przyp. 118.
37 O współpracownikach Wita Stosza w Krakowie w szczególności: T. Szydłowski,
Ze studiów nad Stwoszem i sztuką jego czasów, „Rocznik Krakowski”, 26, 1935, s. 14-65;
K. Dinklage, Archivalisches über Veit Stoß und seine Mitarbeiter in Krakau, „Münchner
Jahrbuch der bildenden Kunst”, 10, 1933, s. 60-66; Cracovia artificum. Suplementa. Kra-
kowskie środowisko artystyczne czasów Wita Stwosza, red. B. Przybyszewski, Kraków
1990, s. 64-66.
19
wyraźniej odbijał nowe horyzonty kulturowe i aspiracje estetyczne, z któ-
rymi przybyli oni do Krakowa.
Obecne wyposażenie kościoła Mariackiego oferuje na pierwszy rzut
oka niewiele wskazówek. Ozdoby 14 ołtarzy35 potwierdzonych w źródłach
z drugiej połowy XIV i z pierwszych dziesięcioleci XV wieku, jak również
wyposażenie ośmiu kaplic bocznych wybudowanych w 1430. i 40. latach
z fundacji mieszczańskich i kapłańskich36 są zupełnie nieznane. Prze-
mianę wartości i nowy poziom jakościowy rzeźby krakowskiej potwierdza
obok wspomnianych już dzieł z innych kościołów dopiero monumentalne
retabulum ołtarza głównego, wykonane w latach 1477-89 przez Wita Sto-
sza i jego współpracowników37. Zastąpiło ono starszą nastawę, pochodzą-
cą przypuszczalnie z lat 1360.
OBECNE RETABULUM ŚW. JANA W KOŚCIELE ŚW. FLORIANA
Utrzymująca się przez pokolenia fałszywa ocena historyczno-
artystyczna jest przyczyną, dla której godne najwyższej uwagi dzieło po-
chodzące również z kościoła Mariackiego nie zostało przyporządkowane
rzeźbie przed Witem Stoszem - chodzi o grupę rzeźbiarską Chrztu Chry-
stusa, która od 1860/61 roku znajduje się w kościele św. Floriana na
Kleparzu, za murami Starego Miasta, wstawiona w neogotycką obudowę
(ił. 1-4, 26, 28, 30).
35 Na przykład w 1383 roku wzmiankowana była kaplica św. Aleksego pod wieżą, któ-
rej patronat posiadała krakowska rodzina mieszczańska Arnsberg. Ufundowała ona ołtarz
zapewne w początkach XIV wieku. W 1425 roku przyczynił się do wyposażenia tej kaplicy
niejaki Pavel Berne, z pochodzenia Czech. W 1481 roku wzmiankuje się w związku z nią
Jana Thurzo, który w kaplicy ze spuścizny po Bemie, zarządzanej przez wdowę po nim
Urszulę, kazał wznieść ołtarze za wysoką sumę 800 węgierskich florennów. Na początku
XVI wieku również pochodząca z Nadrenii rodzina Salomonów sfinansowała ołtarz ku czci
Matki Bożej. E. Piwowarczyk, op. cit., s. 105, przyp. 102.
36 Podstawą wzniesienia kaplic była umowa pomiędzy głównym proboszczem kościoła
Mariackiego, Teodorykiem Weinrychem, a budowniczym Franciszkiem Wiechoni z Kle-
parza. Częścią umowy było wybudowanie kamiennych mens i montaż zworników z rzeź-
bionymi motywami kwiatowymi. Zakończenie budowy kaplic bocznych wyznacza bulla
papieża Mikołaja V z roku 1450, w której zapewniono odpusty tym wszystkim, którzy
przyczyniliby się do utrzymania i upiększania kościoła Mariackiego w Krakowie. Ibidem,
s. 73-182, tekst umowy s. 110, przyp. 118.
37 O współpracownikach Wita Stosza w Krakowie w szczególności: T. Szydłowski,
Ze studiów nad Stwoszem i sztuką jego czasów, „Rocznik Krakowski”, 26, 1935, s. 14-65;
K. Dinklage, Archivalisches über Veit Stoß und seine Mitarbeiter in Krakau, „Münchner
Jahrbuch der bildenden Kunst”, 10, 1933, s. 60-66; Cracovia artificum. Suplementa. Kra-
kowskie środowisko artystyczne czasów Wita Stwosza, red. B. Przybyszewski, Kraków
1990, s. 64-66.