DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Fajt, Jiří: Czy Wit Stosz był pierwszy?: o recepcji sztuki górnoreńskiej w piętnastowiecznym Krakowie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.42378#0024
22
JIRl FAJT
Niedawno w badaniach odrzucono starszą atrybucję, przyporządko-
wującą to wysokiej jakości dzieło do œuvre Wita Stosza, a w zamian
poszukiwano artystycznych uwarunkowań w naddunajskim wczesnym
renesansie drugiej dekady XVI wieku. Czy jednak grupa u św. Floriana
nie powstała już przed przybyciem Stosza do Krakowa? Jeśli mogłaby
ona - co niżej zostanie wykazane - zostać związana z górnoreńską falą
przybyszów trzeciej ćwierci XV wieku, to pionierska rola Wita Stosza
„w odkrywaniu nowych horyzontów estetycznych” w Krakowie zostałaby
skorygowana, a w skrajnym przypadku mogłaby nawet wnieść nieco
ustaleń o jego własnym, dotąd pozostającym w znacznej mierze w cieniu
rodowodzie artystycznym.
Wojciech Marcinkowski w swojej monografii Chrztu Chrystusa od św.
Floriana zdołał ustalić proweniencję grupy figuralnej38. Już przewodnik
po Krakowie z 1862 roku wspomina o niej jako o pierwotnej części skła-
dowej ołtarza św. Jana Chrzciciela, pozyskanego przez Bonerów w 1516
roku dla swojej kaplicy grobowej w kościele Mariackim39. Zostało to przy-
jęte we wszystkich późniejszych badaniach, które ponadto powołują się
na obecnie zaginiony protokół wizytacyjny biskupa Radziwiłła z roku
1595, w którym wzmiankowany był złocony drewniany ołtarz św. Jana
Chrzciciela40. O znaczeniu kaplicy Bonerów i jej wyposażenia świadczy
poza tym fakt, że Bonerowie najpóźniej w 1521 roku kazali na własny
koszt usunąć z nawy kościoła wysokie ławki lub ich zapiecki i baldachi-
my, które zasłaniały widok na kaplicę rodową z jej nowymi cennymi
ozdobami41.
38 W. Marcinkowski, Retabulum św. Jana Chrzciciela w kościele św. Floriana w Kra-
kowie-Kleparzu, (dys. mps), Kraków 1986 (tam pełna literatura z komentarzem); idem,
Rzeźby retabulum św. Jana Chrzciciela w kościele św. Floriana na Kleparzu w Krakowie.
Geneza stylu - twórca, „Folia Historiae Artium”, 24, 1988, s. 13-38, idem, Die spätgotische
Skulptur, s. 398-399.
39 Opis Krakowa i jego okolic, Kraków 1862, (2) 1872, s. 90 (1872, s. 97), ze wskaza-
niem na: J. Łepkowski, Z przeszłości. Kościół N. M. Panny w Krakowie, „Czas” 14, 1861.
40 Według Marcinkowskiego Władysław Łuszczkiewicz (Malarz Monogramista KH i jego
obrazy w kościołach krakowskich z lat 1514, 1515, 1516. Przyczynek do dziejów sztuki, „Roz-
prawy Akademii Umiejętności”, 1874, s. 49-112) czerpie informację od Pruszcza (P.J. Pruszcz,
Kleynoty stołecznego Miasta Krakowa, albo Kościoły y co w nich iest widzenia godnego y zna-
cznego, Krakow 1745, przedruk Kraków 1983) s. 57: „Dwudziesty siódmy w Kaplicy Bonârov,
gdzie iest Ołtarz Świętego Jana Chrzciciela, robotą dawną y doskonałą Snycerską wyrobiony,
tam iest grob y nadgrobki tey Familii”. Więcej: M. Sokołowski, Hans Suess von Kulmbach,
jego obrazy w Krakowie i jego mistrz Jacopo dei Barbari, „Sprawozdanie Komisji do Badań
Historii Sztuki w Polsce”, 2, 1883, s. 53-123. Dodatkowo protokół wizytacji w kaplicy Bone-
rów wzmiankuje także „tobalium” „cum imagine b. Ioannis Baptistae”, razem z malowidłem
Jana Chrzciciela. W. Marcinkowski, Retabulum, op. cit., s. 118, przyp. 456.
41 Cracovia artificium 1501-1550, oprać. J. Ptaśnik, M. Friedberg, Kraków 1936, 1,
s. 171, nr 464 (Źródła do historii sztuki i cywilizacji w Polsce, V), cyt. za: W. Marcinkowski,
Retabulum, op. cit., s. 18, przyp. 71.
JIRl FAJT
Niedawno w badaniach odrzucono starszą atrybucję, przyporządko-
wującą to wysokiej jakości dzieło do œuvre Wita Stosza, a w zamian
poszukiwano artystycznych uwarunkowań w naddunajskim wczesnym
renesansie drugiej dekady XVI wieku. Czy jednak grupa u św. Floriana
nie powstała już przed przybyciem Stosza do Krakowa? Jeśli mogłaby
ona - co niżej zostanie wykazane - zostać związana z górnoreńską falą
przybyszów trzeciej ćwierci XV wieku, to pionierska rola Wita Stosza
„w odkrywaniu nowych horyzontów estetycznych” w Krakowie zostałaby
skorygowana, a w skrajnym przypadku mogłaby nawet wnieść nieco
ustaleń o jego własnym, dotąd pozostającym w znacznej mierze w cieniu
rodowodzie artystycznym.
Wojciech Marcinkowski w swojej monografii Chrztu Chrystusa od św.
Floriana zdołał ustalić proweniencję grupy figuralnej38. Już przewodnik
po Krakowie z 1862 roku wspomina o niej jako o pierwotnej części skła-
dowej ołtarza św. Jana Chrzciciela, pozyskanego przez Bonerów w 1516
roku dla swojej kaplicy grobowej w kościele Mariackim39. Zostało to przy-
jęte we wszystkich późniejszych badaniach, które ponadto powołują się
na obecnie zaginiony protokół wizytacyjny biskupa Radziwiłła z roku
1595, w którym wzmiankowany był złocony drewniany ołtarz św. Jana
Chrzciciela40. O znaczeniu kaplicy Bonerów i jej wyposażenia świadczy
poza tym fakt, że Bonerowie najpóźniej w 1521 roku kazali na własny
koszt usunąć z nawy kościoła wysokie ławki lub ich zapiecki i baldachi-
my, które zasłaniały widok na kaplicę rodową z jej nowymi cennymi
ozdobami41.
38 W. Marcinkowski, Retabulum św. Jana Chrzciciela w kościele św. Floriana w Kra-
kowie-Kleparzu, (dys. mps), Kraków 1986 (tam pełna literatura z komentarzem); idem,
Rzeźby retabulum św. Jana Chrzciciela w kościele św. Floriana na Kleparzu w Krakowie.
Geneza stylu - twórca, „Folia Historiae Artium”, 24, 1988, s. 13-38, idem, Die spätgotische
Skulptur, s. 398-399.
39 Opis Krakowa i jego okolic, Kraków 1862, (2) 1872, s. 90 (1872, s. 97), ze wskaza-
niem na: J. Łepkowski, Z przeszłości. Kościół N. M. Panny w Krakowie, „Czas” 14, 1861.
40 Według Marcinkowskiego Władysław Łuszczkiewicz (Malarz Monogramista KH i jego
obrazy w kościołach krakowskich z lat 1514, 1515, 1516. Przyczynek do dziejów sztuki, „Roz-
prawy Akademii Umiejętności”, 1874, s. 49-112) czerpie informację od Pruszcza (P.J. Pruszcz,
Kleynoty stołecznego Miasta Krakowa, albo Kościoły y co w nich iest widzenia godnego y zna-
cznego, Krakow 1745, przedruk Kraków 1983) s. 57: „Dwudziesty siódmy w Kaplicy Bonârov,
gdzie iest Ołtarz Świętego Jana Chrzciciela, robotą dawną y doskonałą Snycerską wyrobiony,
tam iest grob y nadgrobki tey Familii”. Więcej: M. Sokołowski, Hans Suess von Kulmbach,
jego obrazy w Krakowie i jego mistrz Jacopo dei Barbari, „Sprawozdanie Komisji do Badań
Historii Sztuki w Polsce”, 2, 1883, s. 53-123. Dodatkowo protokół wizytacji w kaplicy Bone-
rów wzmiankuje także „tobalium” „cum imagine b. Ioannis Baptistae”, razem z malowidłem
Jana Chrzciciela. W. Marcinkowski, Retabulum, op. cit., s. 118, przyp. 456.
41 Cracovia artificium 1501-1550, oprać. J. Ptaśnik, M. Friedberg, Kraków 1936, 1,
s. 171, nr 464 (Źródła do historii sztuki i cywilizacji w Polsce, V), cyt. za: W. Marcinkowski,
Retabulum, op. cit., s. 18, przyp. 71.