Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (24.2013)

MALARSTWO MATERII DANUTY URBANOWICZ

207

wyjścia dla interpretacji malarstwa materii stanowią skojarzenia powo-
ływane przez poszczególne fragmenty materii14, gdzie znaczenie ma czę-
sto ich antyestetyzm15 oraz podejmowane wobec nich działania, będące
wyrazem zmierzenia się artysty z chaotyczną, nieokiełznaną materią16.
Malarstwo materii widziane jest jako rozległy obszar, skupiający
zróżnicowane poszukiwania prowadzące do przyjęcia diametralnie od-
miennych postaw. W ramy nurtu włączane są zarówno działania po-
dejmowane przy użyciu materii malarskiej - farby, jak i materii poza-
malarskich17. Ponadto zjawisko uznawane jest często za część składową
malarstwa informel18. Tym samym, specyfika malarstwa materii, defi-
niowana na podstawie szeroko wyznaczonego zakresu stosowanych środ-
ków, łączyć miałaby się z zawężonym do operowania „bezformą” zakre-
sem podejmowanych działań.
Formuła wypracowana na przełomie lat 50. i 60. XX wieku przez
Danutę Urbanowicz jest natomiast jednym z przykładów poszukiwań
rodzimych twórców, które nie dają się w sposób oczywisty wpisać w za-
kreślone ramy nurtu19. Stan ten, z jednej strony, kierunkuje analizy prac
14 A. Kępińska, op. cit., s. 59 o działaniach Grupy Nowohuckiej; A. Wojciechowski, op.
cit., s. 88 odnośnie do prac Adama Marczyńskiego.
15 A. Kępińska, op. cit., s. 52. Na estetyzowanie w polskiej sztuce nurtów z założenia
antyestetycznych - w tym malarstwa materii - wskazuje natomiast A. Markowska, op.
cit., s. 44.
16 A. Kępińska, op. cit., s. 54-55. Jednym z przykładów ujmowania działań artystów
w kategoriach egzystencjalistycznych jest interpretacja prac Bronisława Kierzkowskiego, s. 58.
17 Szerokie ujęcie nurtu charakteryzuje zarówno opracowania ogólne, jak i wskazane
opracowanie Piotra Majewskiego poświęcone wprawdzie wyłącznie malarstwu materii,
obejmujące jednak przykłady działań opisywane już we wcześniejszych opracowaniach
(m.in. Wojciechowski, op. cit., Kępińska, op. cit.).
18 Przez wielu autorów malarstwo materii traktowane jest jako część składowa abs-
trakcji informel (Kowalska, Kępińska). Piotr Majewski określa je wręcz mianem „formuły
nowoczesności”. Anna Markowska, mimo ujmowania nurtu jako fragmentu abstrakcji
informel, różnicuje omawiany obszar, wskazując na elementy działań polskich artystów
oraz przykłady, które wykraczały poza konsensusowy charakter abstrakcji informel. (Por.:
A. Markowska, op. cit., s. 85 - analiza twórczości Jadwigi Maziarskiej).
19 Przez część autorów opracowań ogólnych działania Urbanowicz zostają całkowicie
pominięte (J. Bogucki, op. cit.; P. Piotrowski, op. cit.), inni traktują jej twórczość jako przy-
kład podjęcia przez polskich artystów działań związanych z „konkretem materiałowym”
(A. Kępińska, op. cit., s. 59), eksperymentami reliefowo-fakturowymi (A. Wojciechowski,
op. cit., s. 88) czy stosowaniem różnorodnych materii o aluzyjnej roli (A. Kępińska, op. cit.,
s. 59; B. Kowalska, op. cit., s. 112). Twórczość Danuty Urbanowicz ujęta została nieco sze-
rzej w opracowaniu Piotra Majewskiego (P. Majewski, op. cit., s. 174-177, s. 247) oraz ka-
talogach wystaw przygotowywanych m.in. przez krakowską Galerię Zderzak (Danuta Ur-
banowicz. Obrazy, Kraków 1993 oraz M. Tarabuła (red.), Malarstwo materii. 1958-1963.
Grupa Nowohucka, Kraków 2000) oraz Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu
(M. Szewczuk (red.), Danuta i Witold Urbanowiczowie. Obrazy z lat 1957-2007, Radom 2008).