DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Wróblewska, Magdalena: Bez(w)ład archiwum
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.42378#0236
234
MAGDALENA WRÓBLEWSKA
Myśli Krauss i Sekuli łączy przekonanie o nieneutralnym charakte-
rze archiwum, które jednak skutecznie generuje iluzję obiektywności.
Poddali ten fakt analizie, posługując się kategoriami inspirowanymi
myślą Michela Foucaulta* * * 4, „przestrzeni dyskursywnej” czy „terytorium
obrazów”, by uwidocznić ukryte mechanizmy. W obydwu koncepcjach wy-
raźne jest także przeświadczenie o asymetrii wpisanej w archiwum foto-
graficzne. Jest ono bowiem rozpoznane jako silna, dominująca struktura,
obrazy w nim przechowywane są natomiast postrzegane jako słabe, bier-
ne i pozbawione znaczeń. W tak rozumianym archiwum aktywnym pod-
miotem jest wyłącznie jego użytkownik, zawłaszczający jego potencjał. By
zobrazować specyfikę tej relacji, Sekuła użył metafory składu narzędzi,
przy czym archiwum nieużywane, w stanie uśpienia, nazwał składem po-
rzuconym5.
Możliwe jest jednak inne określenie relacji między archiwum i foto-
grafią, odbiegające od dominujących w dotychczasowych interpretacjach
statycznych, strukturalnych ujęć. Archiwum można określić jako „prze-
strzeń dyskursywną” cechującą się szczególną dynamiką, gdzie z upły-
wem czasu dochodzi do dyslokacji obiektów, zacierania pierwotnych
kategorii, a nawet entropii całości. W tym ujęciu wszystkie elementy
struktury wydają się równoważne, w równym stopniu wytwarzają sensy
i znaczenia. Archiwum i fotografia znajdują się w stanie dynamicznej
równowagi, a użytkownik jest tylko jednym z czynników stymulujących
procesy. Elementem sprawczym są również same obrazy, co staje się wi-
doczne przy wyjściu poza problem znaczenia i reprezentacji, w stronę ma-
terialności fotografii. Z tej perspektywy przestaje ona być wyłącznie obra-
zem, staje się również rzeczą.
PODWÓJNE POTWIERDZENIE
Ustanowienie archiwum fotograficznego jako źródła wiedzy odbyło
się na zasadzie podwójnej gwarancji. Jego wiarygodność poręcza bowiem
z jednej strony wspomniana już konsekwentna i rygorystyczna organiza-
zbawione są pierwotnych znaczeń, że wszelkie znaczenia są wynikiem ich funkcjonowania
w społecznym obiegu. Inaczej argumentowała Krauss, która porównując ekspozycję dzie-
więtnastowiecznej fotografii w galerii z jej funkcjonowaniem w ramach archiwum zdaje się
wskazywać na możliwość określenia pierwotnych znaczeń obrazów.
4 Chodzi tu o wskazanie przez Foucault ira przestrzenny charakter dyskursów, por.
M. Foucault, Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, tłum. T. Komendant, Warszawa
2009, oraz idem, Space, Knowledge, and Power, wywiad przeprowadzony przez P. Rabino-
wa, tłum. Ch. Hubert, (w:) Foucault Live: Collected Interviews 1961-1984, red. S. Lotrin-
ger, New York 1996, s. 335-347.
5 A. Sekuła, Czytając archiwum, op. cit., s. 119.
MAGDALENA WRÓBLEWSKA
Myśli Krauss i Sekuli łączy przekonanie o nieneutralnym charakte-
rze archiwum, które jednak skutecznie generuje iluzję obiektywności.
Poddali ten fakt analizie, posługując się kategoriami inspirowanymi
myślą Michela Foucaulta* * * 4, „przestrzeni dyskursywnej” czy „terytorium
obrazów”, by uwidocznić ukryte mechanizmy. W obydwu koncepcjach wy-
raźne jest także przeświadczenie o asymetrii wpisanej w archiwum foto-
graficzne. Jest ono bowiem rozpoznane jako silna, dominująca struktura,
obrazy w nim przechowywane są natomiast postrzegane jako słabe, bier-
ne i pozbawione znaczeń. W tak rozumianym archiwum aktywnym pod-
miotem jest wyłącznie jego użytkownik, zawłaszczający jego potencjał. By
zobrazować specyfikę tej relacji, Sekuła użył metafory składu narzędzi,
przy czym archiwum nieużywane, w stanie uśpienia, nazwał składem po-
rzuconym5.
Możliwe jest jednak inne określenie relacji między archiwum i foto-
grafią, odbiegające od dominujących w dotychczasowych interpretacjach
statycznych, strukturalnych ujęć. Archiwum można określić jako „prze-
strzeń dyskursywną” cechującą się szczególną dynamiką, gdzie z upły-
wem czasu dochodzi do dyslokacji obiektów, zacierania pierwotnych
kategorii, a nawet entropii całości. W tym ujęciu wszystkie elementy
struktury wydają się równoważne, w równym stopniu wytwarzają sensy
i znaczenia. Archiwum i fotografia znajdują się w stanie dynamicznej
równowagi, a użytkownik jest tylko jednym z czynników stymulujących
procesy. Elementem sprawczym są również same obrazy, co staje się wi-
doczne przy wyjściu poza problem znaczenia i reprezentacji, w stronę ma-
terialności fotografii. Z tej perspektywy przestaje ona być wyłącznie obra-
zem, staje się również rzeczą.
PODWÓJNE POTWIERDZENIE
Ustanowienie archiwum fotograficznego jako źródła wiedzy odbyło
się na zasadzie podwójnej gwarancji. Jego wiarygodność poręcza bowiem
z jednej strony wspomniana już konsekwentna i rygorystyczna organiza-
zbawione są pierwotnych znaczeń, że wszelkie znaczenia są wynikiem ich funkcjonowania
w społecznym obiegu. Inaczej argumentowała Krauss, która porównując ekspozycję dzie-
więtnastowiecznej fotografii w galerii z jej funkcjonowaniem w ramach archiwum zdaje się
wskazywać na możliwość określenia pierwotnych znaczeń obrazów.
4 Chodzi tu o wskazanie przez Foucault ira przestrzenny charakter dyskursów, por.
M. Foucault, Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, tłum. T. Komendant, Warszawa
2009, oraz idem, Space, Knowledge, and Power, wywiad przeprowadzony przez P. Rabino-
wa, tłum. Ch. Hubert, (w:) Foucault Live: Collected Interviews 1961-1984, red. S. Lotrin-
ger, New York 1996, s. 335-347.
5 A. Sekuła, Czytając archiwum, op. cit., s. 119.