DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Salwa, Mateusz: Estetyka, etyka i logika ogrodu: filozofia Rosaria Assunta
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.42380#0087
ESTETYKA, ETYKA I LOGIKA OGRODU. FILOZOFIA ROSARIA ASSUNTA
85
okoliczności historyczno-kulturowych; te zaś w ramach owych poetyk ogrodów
dopasowują się do idei urzeczywistnionych w tych poetykach18.
Poetyki ogrodów to zatem schematy pośredniczące między ideą ogro-
du a rzeczywistymi ogrodami, to ogólne ramy - wyznaczone tyleż gustem,
co ideą natury - określające, czym ma być ogród, tzn. jak ma wyglądać
i jak należy go doświadczać i interpretować:
Możemy więc - pisze - uznać poetyki za pośredników między bytem a egzysten-
cją, ideą a rzeczywistością - między Ogrodem w samym sobie i dla siebie samego
a, powiedzmy, ogrodem Boboli, ogrodem w Casercie albo w Blenheim, stanowią-
cymi praktyczne jego realizacje, w których Idea urzeczywistnia się dopasowując
się do realiów czasów, miejsc i kultur za pośrednictwem poetyki - odpowiednio -
ogrodu manierystycznego, barokowego i angielskiego19.
W podobny też sposób Assunto pojmuje krajobraz, którego wciele-
niem jest, jego zdaniem, właśnie ogród. To bowiem, co go interesuje
w Krajobrazie i estetyce, to nie tyle konkretne krajobrazy - choć to ich do-
bro leży mu na sercu - lecz „krajobraz, który - nieco na wyrost - można
nazwać transcendentalnym; chodzi tu o ideę krajobrazu leżącą u podstaw
wszelkiego możliwego doświadczenia rzeczywistego krajobrazu”20.
Swoistości ogrodu, wyznaczającej zarazem jego istotę, upatruje on
w fakcie, że w jego granicach zawiązuje się szczególna relacja między
człowiekiem i naturą. Owa relacja ma w pierwszym rzędzie charakter
estetyczny, w drugiej kolejności (choć o kolejności można tu mówić je-
dynie w sensie logicznym) relacja ta ma charakter etyczny. Relację tę
Assunto opisuje zaś językiem zaczerpniętym od (neo)platoników i Kanta:
w ogrodzie człowiek bezinteresownie kontempluje naturę i traktuje ją jak
cel sam w sobie; w podobny też sposób odnosi się tam do innych ludzi.
Ogród zatem to miejsce, w którym dochodzi do pojednania z naturą, do
ustanowienia „szczęśliwego związku” z nią, a mówiąc inaczej, do odzy-
skania raju utraconego. To jedynie w ogrodzie człowiek odzyskuje swoją
pełnię i może urzeczywistniać swoje człowieczeństwo zarówno względem
innych, jak i względem siebie samego i przyrody. Rzecz jasna, zgodnie
z tym, co zostało zaznaczone wyżej, owa estetyczno-etyczna relacja czło-
wiek / natura przybiera rozmaite historyczne wcielenia. Niemniej, jej
istota pozostaje niezmienna.
Można w tym miejscu uczynić dwie uwagi. Po pierwsze, Assunto wy-
dobywa na jaw i próbuje uporać się z założeniem, które milcząco przyjmu-
ją badacze ogrodów. Uprawianie historii ogrodów jest bowiem możliwe
18 Assunto, Ontologia e teleologia..., s. 27.
19 Loc. cit.
20 Idem, Il paesaggio e l’estetica, Palermo 2005, s. 20.
85
okoliczności historyczno-kulturowych; te zaś w ramach owych poetyk ogrodów
dopasowują się do idei urzeczywistnionych w tych poetykach18.
Poetyki ogrodów to zatem schematy pośredniczące między ideą ogro-
du a rzeczywistymi ogrodami, to ogólne ramy - wyznaczone tyleż gustem,
co ideą natury - określające, czym ma być ogród, tzn. jak ma wyglądać
i jak należy go doświadczać i interpretować:
Możemy więc - pisze - uznać poetyki za pośredników między bytem a egzysten-
cją, ideą a rzeczywistością - między Ogrodem w samym sobie i dla siebie samego
a, powiedzmy, ogrodem Boboli, ogrodem w Casercie albo w Blenheim, stanowią-
cymi praktyczne jego realizacje, w których Idea urzeczywistnia się dopasowując
się do realiów czasów, miejsc i kultur za pośrednictwem poetyki - odpowiednio -
ogrodu manierystycznego, barokowego i angielskiego19.
W podobny też sposób Assunto pojmuje krajobraz, którego wciele-
niem jest, jego zdaniem, właśnie ogród. To bowiem, co go interesuje
w Krajobrazie i estetyce, to nie tyle konkretne krajobrazy - choć to ich do-
bro leży mu na sercu - lecz „krajobraz, który - nieco na wyrost - można
nazwać transcendentalnym; chodzi tu o ideę krajobrazu leżącą u podstaw
wszelkiego możliwego doświadczenia rzeczywistego krajobrazu”20.
Swoistości ogrodu, wyznaczającej zarazem jego istotę, upatruje on
w fakcie, że w jego granicach zawiązuje się szczególna relacja między
człowiekiem i naturą. Owa relacja ma w pierwszym rzędzie charakter
estetyczny, w drugiej kolejności (choć o kolejności można tu mówić je-
dynie w sensie logicznym) relacja ta ma charakter etyczny. Relację tę
Assunto opisuje zaś językiem zaczerpniętym od (neo)platoników i Kanta:
w ogrodzie człowiek bezinteresownie kontempluje naturę i traktuje ją jak
cel sam w sobie; w podobny też sposób odnosi się tam do innych ludzi.
Ogród zatem to miejsce, w którym dochodzi do pojednania z naturą, do
ustanowienia „szczęśliwego związku” z nią, a mówiąc inaczej, do odzy-
skania raju utraconego. To jedynie w ogrodzie człowiek odzyskuje swoją
pełnię i może urzeczywistniać swoje człowieczeństwo zarówno względem
innych, jak i względem siebie samego i przyrody. Rzecz jasna, zgodnie
z tym, co zostało zaznaczone wyżej, owa estetyczno-etyczna relacja czło-
wiek / natura przybiera rozmaite historyczne wcielenia. Niemniej, jej
istota pozostaje niezmienna.
Można w tym miejscu uczynić dwie uwagi. Po pierwsze, Assunto wy-
dobywa na jaw i próbuje uporać się z założeniem, które milcząco przyjmu-
ją badacze ogrodów. Uprawianie historii ogrodów jest bowiem możliwe
18 Assunto, Ontologia e teleologia..., s. 27.
19 Loc. cit.
20 Idem, Il paesaggio e l’estetica, Palermo 2005, s. 20.