DOI Artikel:
Turowski, Andrzej: L'imagination au pouvoir: historia sztuki w czasach kryzysu lat 60./70.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.52521#0408
402
Andrzej Turowski
z metodologiczną podstawą wiedzy. Żyjemy w okresie przejściowym między
systemami światowymi - twierdzi Immanuel Wallerstein, twórca utopistyki,
a jest to okres szczególnie nieprzewidywalny
Jeżeli chcemy wykorzystać swoją szansę, to musimy najpierw zrozumieć, na czym
polega ta szansa. Wymaga to przebudowy ram wiedzy w taki sposób, żebyśmy zro-
zumieli naturę obecnego kryzysu strukturalnego, a tym samym nasze historyczne
alternatywy dla XXI wieku1.
Daleki od dzisiejszej świadomości tego problemu, ale z podobną perspektywą,
zostałem skonfrontowany w roku 1968, u początków mojej pracy naukowej.
Oczywiście istotny jest kierunek i charakter wspomnianej wyżej prze-
budowy, szczególnie gdy uświadamiamy sobie modernistyczne porażki idei
postępu i związane z tym realne zagrożenia, a nie chcemy przejść na grząski
grunt etycznego konserwatyzmu, który obrósł w XX wieku groźną społecz-
nie symboliką i spowodował wiele szkód swoją polityczną praktyką. W tej
sytuacji trudno jest oczekiwać stworzenia jakiegokolwiek schematu postę-
powania naukowego w ramach jednej metody i zintegrowanego z rozwojem
społecznym. Pozostawienie agonistycznego (spornego) obszaru, na którym
odbywa się debata naukowa, a więc dopuszczenie współistnienienia różnych
rodzajów prawdy tak jak wielu kultur, we wspólnym organizmie demokra-
tycznym, jest próbą komplementarnego zbliżenia kontradykcyjnych metod,
a zarazem zachowania ich odrębności w wyobrażanych porządkach przeszło-
ści i przyszłości. Jest oczywiste, pisał Paul K. Feyerabend, twórca anarchizmu
epistemologicznego, że
[...] idea niezmiennej metody lub niezmiennej teorii racjonalności oparta jest na
zbyt naiwnym poglądzie na człowieka i jego środowisko społeczne. Dla tych wszyst-
kich, którzy przyglądają się bogatemu materiałowi dostarczonemu przez historię
i którzy nie mają zamiam zubożyć go w celu zaspokojenia swych niższych skłonno-
ści, swej tęsknoty za intelektualnym bezpieczeństwem, przyjmującym formę jasno-
ści, precyzji, „obiektywności" i „prawdy", stanie się jasne, że istnieje tylko jedna za-
sada, której bronić można we wszystkich okolicznościach i we wszystkich stadiach
rozwoju ludzkiego. Oto owa zasada: nic świętego [anythinggoes]2.
1 I. Wallerstein, Utopistyka. Alternatywy historyczne dla XXI wieku, tłum. I. Czyż,
Poznań 2008, Poznańska Biblioteka Anarchistyczna, s. 88.
2 PK. Feyerabend, Przeciw metodzie, tłum. S. Wiertlewski, red. nauk, przekładu
K. Zamiara, Wrocław 1997, s. 26.
Andrzej Turowski
z metodologiczną podstawą wiedzy. Żyjemy w okresie przejściowym między
systemami światowymi - twierdzi Immanuel Wallerstein, twórca utopistyki,
a jest to okres szczególnie nieprzewidywalny
Jeżeli chcemy wykorzystać swoją szansę, to musimy najpierw zrozumieć, na czym
polega ta szansa. Wymaga to przebudowy ram wiedzy w taki sposób, żebyśmy zro-
zumieli naturę obecnego kryzysu strukturalnego, a tym samym nasze historyczne
alternatywy dla XXI wieku1.
Daleki od dzisiejszej świadomości tego problemu, ale z podobną perspektywą,
zostałem skonfrontowany w roku 1968, u początków mojej pracy naukowej.
Oczywiście istotny jest kierunek i charakter wspomnianej wyżej prze-
budowy, szczególnie gdy uświadamiamy sobie modernistyczne porażki idei
postępu i związane z tym realne zagrożenia, a nie chcemy przejść na grząski
grunt etycznego konserwatyzmu, który obrósł w XX wieku groźną społecz-
nie symboliką i spowodował wiele szkód swoją polityczną praktyką. W tej
sytuacji trudno jest oczekiwać stworzenia jakiegokolwiek schematu postę-
powania naukowego w ramach jednej metody i zintegrowanego z rozwojem
społecznym. Pozostawienie agonistycznego (spornego) obszaru, na którym
odbywa się debata naukowa, a więc dopuszczenie współistnienienia różnych
rodzajów prawdy tak jak wielu kultur, we wspólnym organizmie demokra-
tycznym, jest próbą komplementarnego zbliżenia kontradykcyjnych metod,
a zarazem zachowania ich odrębności w wyobrażanych porządkach przeszło-
ści i przyszłości. Jest oczywiste, pisał Paul K. Feyerabend, twórca anarchizmu
epistemologicznego, że
[...] idea niezmiennej metody lub niezmiennej teorii racjonalności oparta jest na
zbyt naiwnym poglądzie na człowieka i jego środowisko społeczne. Dla tych wszyst-
kich, którzy przyglądają się bogatemu materiałowi dostarczonemu przez historię
i którzy nie mają zamiam zubożyć go w celu zaspokojenia swych niższych skłonno-
ści, swej tęsknoty za intelektualnym bezpieczeństwem, przyjmującym formę jasno-
ści, precyzji, „obiektywności" i „prawdy", stanie się jasne, że istnieje tylko jedna za-
sada, której bronić można we wszystkich okolicznościach i we wszystkich stadiach
rozwoju ludzkiego. Oto owa zasada: nic świętego [anythinggoes]2.
1 I. Wallerstein, Utopistyka. Alternatywy historyczne dla XXI wieku, tłum. I. Czyż,
Poznań 2008, Poznańska Biblioteka Anarchistyczna, s. 88.
2 PK. Feyerabend, Przeciw metodzie, tłum. S. Wiertlewski, red. nauk, przekładu
K. Zamiara, Wrocław 1997, s. 26.