DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.26552#0031
1.STAN BADAŃ1
Trudno oprzeć się wrażeniu, że postać Jana Stanisława Jabłonowskiego, wojewody ruskiego, po-
zostaje na marginesie zainteresowań historyków i historyków sztuki, jakby przytłoczona, z jed-
nej strony przez osobę ojca — Stanisława, hetmana wielkiego koronnego, a z drugiej przez oso-
bowość syna — Stanisława Wincentego, wojewody rawskiego.
Działałność Jana Stanisława doczekała się jednak wielu wzmianek i kilku opracowań biogra-
ficznych, dotyczących zabiegów politycznych magnata2 oraz skupiających się przede wszystkim na
jego twórczości literackiej. Trzeba także w tym miejscu odnotować fakt, iż część pamiętników Jana
Stanisława została ogłoszona drukiem jeszcze w XIX stuleciu3. Najczęściej były omawiane pisma
o charakterze pubłicystyczno-połitycznym, a przede wszystkim najbardziej znana jego praca Skru-
puł bezskrupułu wPolszcze albo oświecaniegrzechów narodowi naszemu połskiemu zwyczajniejszych,
a za grzechy nie mianych [...] przez pewnego Polaka temiż grzechami grzesznego, ale żałującego, na
poprawę swoją i ludzką podanyh Dużym zainteresowaniem literaturoznawców cieszył się również
dokonany przez wojewodę przekład bajek Lafontainea — Ezop nowypolski tojest życie Ezopafilo-
zofa Frygiskiego, sto i oko bajekprzy tym [.. .]5, jak i jedna z pierwszych powieści polskich — Historia
Telemaka, Syna Ulissessa z francuskiego polskim wierszem przetłumaczona6. Ostatnio omówienia
doczekała się także biblioteka wojewody7 oraz niektóre pisane przez niego pamiętniki i diariusze8.
1. Fragmenty niniejszego rozdziału zostały opublikowane jako Betlej 2006a.
2. Pomimo istnienia podstawowego do dnia dzisiejszego hasła w Polskim Słowniku Biograficznym (Gierowski
1963b), trzeba wspomnieć przywoływane tamże pozycje wcześniejsze: Niesiecki, Korona, t. 2,1738, s. 389 (t. 4,
1859, s. 416-417); Boniecki, t. 8,1905, s. 108-109; Magnat polski; Kętrzyński 1876; Jarochowski 1877; Wołyński
1880, s. 102-103,115; Chomentowski 1880, s. 287-288; Rolle 1966, s. 248-251. Spośród publikacji wydanych po
r. 1963 można natomiast dodać choćby: Konopczyński 1966, s. 60-68; Zielińska 1977, s. 62, 115, 119,121-124,
127-129,133,161-163; Krawczyk 2001; Bułatowa 2006, s. 39-47. Istotne informacje odnoszące się do życiorysu
wojewody ruskiego zawierają także prace Marka Wagnera poświęcone ojcu Jana Stanisława, hetmanowi Stani-
sławowi Jabłonowskiemu: Wagner 1996; Wagner 1997; Wagner 2000; Wagner 2003; Wagner 2006, s. 60-66.
3. Na temat pamiętników zob. dalej, s. 28-31.
4. Chodynicki 1833, s. 213; Bartoszewicz 1881; pełny spis dzieł literackich podają: Estreicher, t. 18, 1900, s. 341-
-346 oraz Nowy Korbut, t. 2,1965, s. 278-279. Ponadto o twórczości literackiej Jana Stanisława zob.: Teresińska
2001; spośród opracowań bardziej szczegółowych trzeba wskazać: Zieniukowa 1964; Zieniukowa 1967; Zieniu-
kowa 1968; Sajkowski 1984, s. 343-349; Hanusiewicz 1998, s. 109,286,307,357; Krawczyk 2001; Dolański 2002,
s. 237-240; Prejs 2004; Krawczyk 2006; Poraziński 2006.
5. Buchwald-Pelcowa 1969, s. 130-136 (przyp. 2); Woźniakowski 1983; Woźnowski 1990, s. 96-101; Abramowska
1991, s. 154-165; Maćkowiak 1994, s. 23-36; Żurawska 1995; bajkami Jana Stanisława zajął się również Sławomir
Baczewski w referacie „Ezop nowy polski Jana Stanisława Jabłonowskiego wobec tradycji staropolskiej i klasy-
cyzmu francuskiego”, wygłoszonym na konferencji „Miejsca wspólne literatury staropolskiej i oświeceniowej.
Teoria i praktyka”, w Szczecinie, 6-7 XI 2006.
6. Janiec 1985.
7. Bułatowa 2006, s. 34-47.
8. Królikowski 2000, s. 243-246; Baczewski 2009a.
25
Trudno oprzeć się wrażeniu, że postać Jana Stanisława Jabłonowskiego, wojewody ruskiego, po-
zostaje na marginesie zainteresowań historyków i historyków sztuki, jakby przytłoczona, z jed-
nej strony przez osobę ojca — Stanisława, hetmana wielkiego koronnego, a z drugiej przez oso-
bowość syna — Stanisława Wincentego, wojewody rawskiego.
Działałność Jana Stanisława doczekała się jednak wielu wzmianek i kilku opracowań biogra-
ficznych, dotyczących zabiegów politycznych magnata2 oraz skupiających się przede wszystkim na
jego twórczości literackiej. Trzeba także w tym miejscu odnotować fakt, iż część pamiętników Jana
Stanisława została ogłoszona drukiem jeszcze w XIX stuleciu3. Najczęściej były omawiane pisma
o charakterze pubłicystyczno-połitycznym, a przede wszystkim najbardziej znana jego praca Skru-
puł bezskrupułu wPolszcze albo oświecaniegrzechów narodowi naszemu połskiemu zwyczajniejszych,
a za grzechy nie mianych [...] przez pewnego Polaka temiż grzechami grzesznego, ale żałującego, na
poprawę swoją i ludzką podanyh Dużym zainteresowaniem literaturoznawców cieszył się również
dokonany przez wojewodę przekład bajek Lafontainea — Ezop nowypolski tojest życie Ezopafilo-
zofa Frygiskiego, sto i oko bajekprzy tym [.. .]5, jak i jedna z pierwszych powieści polskich — Historia
Telemaka, Syna Ulissessa z francuskiego polskim wierszem przetłumaczona6. Ostatnio omówienia
doczekała się także biblioteka wojewody7 oraz niektóre pisane przez niego pamiętniki i diariusze8.
1. Fragmenty niniejszego rozdziału zostały opublikowane jako Betlej 2006a.
2. Pomimo istnienia podstawowego do dnia dzisiejszego hasła w Polskim Słowniku Biograficznym (Gierowski
1963b), trzeba wspomnieć przywoływane tamże pozycje wcześniejsze: Niesiecki, Korona, t. 2,1738, s. 389 (t. 4,
1859, s. 416-417); Boniecki, t. 8,1905, s. 108-109; Magnat polski; Kętrzyński 1876; Jarochowski 1877; Wołyński
1880, s. 102-103,115; Chomentowski 1880, s. 287-288; Rolle 1966, s. 248-251. Spośród publikacji wydanych po
r. 1963 można natomiast dodać choćby: Konopczyński 1966, s. 60-68; Zielińska 1977, s. 62, 115, 119,121-124,
127-129,133,161-163; Krawczyk 2001; Bułatowa 2006, s. 39-47. Istotne informacje odnoszące się do życiorysu
wojewody ruskiego zawierają także prace Marka Wagnera poświęcone ojcu Jana Stanisława, hetmanowi Stani-
sławowi Jabłonowskiemu: Wagner 1996; Wagner 1997; Wagner 2000; Wagner 2003; Wagner 2006, s. 60-66.
3. Na temat pamiętników zob. dalej, s. 28-31.
4. Chodynicki 1833, s. 213; Bartoszewicz 1881; pełny spis dzieł literackich podają: Estreicher, t. 18, 1900, s. 341-
-346 oraz Nowy Korbut, t. 2,1965, s. 278-279. Ponadto o twórczości literackiej Jana Stanisława zob.: Teresińska
2001; spośród opracowań bardziej szczegółowych trzeba wskazać: Zieniukowa 1964; Zieniukowa 1967; Zieniu-
kowa 1968; Sajkowski 1984, s. 343-349; Hanusiewicz 1998, s. 109,286,307,357; Krawczyk 2001; Dolański 2002,
s. 237-240; Prejs 2004; Krawczyk 2006; Poraziński 2006.
5. Buchwald-Pelcowa 1969, s. 130-136 (przyp. 2); Woźniakowski 1983; Woźnowski 1990, s. 96-101; Abramowska
1991, s. 154-165; Maćkowiak 1994, s. 23-36; Żurawska 1995; bajkami Jana Stanisława zajął się również Sławomir
Baczewski w referacie „Ezop nowy polski Jana Stanisława Jabłonowskiego wobec tradycji staropolskiej i klasy-
cyzmu francuskiego”, wygłoszonym na konferencji „Miejsca wspólne literatury staropolskiej i oświeceniowej.
Teoria i praktyka”, w Szczecinie, 6-7 XI 2006.
6. Janiec 1985.
7. Bułatowa 2006, s. 34-47.
8. Królikowski 2000, s. 243-246; Baczewski 2009a.
25