DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Starzyński, Juliusz: Zadania historyków sztuki w świetle konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37708#0013
ZADANIA HISTORYKÓW SZTUKI
Analizując twórczość artystyczną Tołstoja i wykazując zawarte
w niej sprzeczności społeczne ówczesnej rzeczywistości rosyjskiej, Le-
nin pisał:
Tołstoj-artysta nawet w Rosji znany jest znikomej mniejszości. Aby
jego wielkie dzieła stały się rzeczywiście własnością wszystkich, po-
trzeba walki i jeszcze raz walki przeciw takiemu ustrojowi społecznemu,
który skazał miliony, dziesiątki milionów na ciemnotę, zahukanie, ka-
torżniczą pracę i nędzę — potrzeba socjalistycznego przewrotu.1
Wielkim zadaniem naukowym i społecznym, do którego mobilizu-
jemy dziś wszystkie siły twórcze naszego pokolenia historyków sztuki —
jest wydobycie z dziejów twórczości artystycznej narodu polskiego nurtu
postępowej, demokratycznej tradycji. Wskazują na to w sposób lapidarny
i porywający pierwsze zdania projektu naszej nowej Konstytucji:
Polska Rzeczpospolita Ludowa jest republiką ludu pracującego.
Polska Rzeczpospolita Ludowa nawiązuje do najszczytniejszych
postępowych tradycji Narodu Polskiego i urzeczywistnia idee
wyzwoleńcze polskich mas pracujących.
Konstytucja nakłada na nas obowiązek wzmożenia zespołowego
wysiłku nad zbudowaniem wspaniałego gmachu naukowej syntezy dzie-
jów sztuki polskiej od czasów najdawniejszych aż do chwili obecnej.
Drogą rozległej, skrupulatnej dokumentacji i inwentaryzacji musimy
zgromadzić i uzupełnić znajomość historycznych faktów, korzystając przy
tym szeroko, ale krytycznie — z faktograficznego dorobku nauki burżua-
zyjnej. Musimy jednak pamiętać, że nauka, której dziedzictwo z koniecz-
ności historycznej przejmujemy — nie dostrzegała lub nawet świadomie
pomijała wiele i to szczególnie ważnych faktów. Musimy również wy-
strzegać się interpretacji zawartej w tych przekazach — klasowo ograni-
czonej, a niekiedy wręcz tendencyjnej.
Syntezę dziejów sztuki polskiej zbudujemy w oparciu o niezawodną
podstawę materialistycznej teorii poznania, w oparciu o naukę marksis-
towską rozwiniętą w pracach Lenina i Stalina. Leninowska teoria odbicia
rzeczywistości w sztuce, z której wynika dążność do wydobycia realistycz-
nego nurtu sztuki polskiej w jej długowiecznym rozwoju — uzbraja nas
zarazem w ścisłe, naukowe kryteria wartościowania zjawisk artystycznych.
Leninowska nauka o dwóch kulturach ścierających się wewnątrz nie-
jednolitej kultury narodu burżuazyjnego — wzbogacona Stalinowską
nauką o prawach rządzących powstawaniem i rozwojem narodowych kul-
tur — otwiera właściwą perspektywę historycznego przedstawienia i oce-
ny twórczego dziedzictwa naszej przeszłości, które stanowi główny przed-
miot badania naukowego i pracy zawodowej historyka sztuki.
Pracując nad wydobyciem realistycznego nurtu w dziejach naszej
sztuki, kierujemy się przekonaniem, że w ten sposób również służymy
rozwojowi współczesnej sztuki polskiej, ożywionej twórczym dążeniem
do tego, by socjalistyczną treść naszych czasów wyrazić w narodowej for-
1 Lenin W. I., O Tołstoju, Warszawa 1950, s. 13—14.
5
Analizując twórczość artystyczną Tołstoja i wykazując zawarte
w niej sprzeczności społeczne ówczesnej rzeczywistości rosyjskiej, Le-
nin pisał:
Tołstoj-artysta nawet w Rosji znany jest znikomej mniejszości. Aby
jego wielkie dzieła stały się rzeczywiście własnością wszystkich, po-
trzeba walki i jeszcze raz walki przeciw takiemu ustrojowi społecznemu,
który skazał miliony, dziesiątki milionów na ciemnotę, zahukanie, ka-
torżniczą pracę i nędzę — potrzeba socjalistycznego przewrotu.1
Wielkim zadaniem naukowym i społecznym, do którego mobilizu-
jemy dziś wszystkie siły twórcze naszego pokolenia historyków sztuki —
jest wydobycie z dziejów twórczości artystycznej narodu polskiego nurtu
postępowej, demokratycznej tradycji. Wskazują na to w sposób lapidarny
i porywający pierwsze zdania projektu naszej nowej Konstytucji:
Polska Rzeczpospolita Ludowa jest republiką ludu pracującego.
Polska Rzeczpospolita Ludowa nawiązuje do najszczytniejszych
postępowych tradycji Narodu Polskiego i urzeczywistnia idee
wyzwoleńcze polskich mas pracujących.
Konstytucja nakłada na nas obowiązek wzmożenia zespołowego
wysiłku nad zbudowaniem wspaniałego gmachu naukowej syntezy dzie-
jów sztuki polskiej od czasów najdawniejszych aż do chwili obecnej.
Drogą rozległej, skrupulatnej dokumentacji i inwentaryzacji musimy
zgromadzić i uzupełnić znajomość historycznych faktów, korzystając przy
tym szeroko, ale krytycznie — z faktograficznego dorobku nauki burżua-
zyjnej. Musimy jednak pamiętać, że nauka, której dziedzictwo z koniecz-
ności historycznej przejmujemy — nie dostrzegała lub nawet świadomie
pomijała wiele i to szczególnie ważnych faktów. Musimy również wy-
strzegać się interpretacji zawartej w tych przekazach — klasowo ograni-
czonej, a niekiedy wręcz tendencyjnej.
Syntezę dziejów sztuki polskiej zbudujemy w oparciu o niezawodną
podstawę materialistycznej teorii poznania, w oparciu o naukę marksis-
towską rozwiniętą w pracach Lenina i Stalina. Leninowska teoria odbicia
rzeczywistości w sztuce, z której wynika dążność do wydobycia realistycz-
nego nurtu sztuki polskiej w jej długowiecznym rozwoju — uzbraja nas
zarazem w ścisłe, naukowe kryteria wartościowania zjawisk artystycznych.
Leninowska nauka o dwóch kulturach ścierających się wewnątrz nie-
jednolitej kultury narodu burżuazyjnego — wzbogacona Stalinowską
nauką o prawach rządzących powstawaniem i rozwojem narodowych kul-
tur — otwiera właściwą perspektywę historycznego przedstawienia i oce-
ny twórczego dziedzictwa naszej przeszłości, które stanowi główny przed-
miot badania naukowego i pracy zawodowej historyka sztuki.
Pracując nad wydobyciem realistycznego nurtu w dziejach naszej
sztuki, kierujemy się przekonaniem, że w ten sposób również służymy
rozwojowi współczesnej sztuki polskiej, ożywionej twórczym dążeniem
do tego, by socjalistyczną treść naszych czasów wyrazić w narodowej for-
1 Lenin W. I., O Tołstoju, Warszawa 1950, s. 13—14.
5