Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (14.1952)

Rye. 1. Josephstadt, akwarela H. Kołłątaja z r. 1797 (wg reprod.: Kipa EH. Kołłątaj)

ZBIGNIEW REWSKI
Z DZIAŁALNOŚCI KOŁŁĄTAJA
NA POLU BUDOWNICTWA'
Działalność H. Kołłątaja, pomimo jego iście renesansowej skali uni-
wersalnych zainteresowań i olbrzymich, równie wszechstronnych, uzdol-
nień, skupiała się zasadniczo dokoła dwu głównych idei ożywiających
działaczy Wieku Oświecenia: reform społeczno-politycznych oraz reorga-
nizacji oświaty. Objął ponadto swymi zainteresowaniami niezwykle sze-
roki zakres badań naukowych oraz, co nas w tej chwili najbardziej zaj-
muje, wytworzył sobie zarówno w teorii jak i w praktyce w ciągu całego
życia zdobywane i wzbogacane stanowisko wobec zagadnienia sztuki, choć
w ówczesnej rzeczywistości polskiej w hierarchii ważności musiało ono
leżeć na dalszym planie.
Polska historiografia, nawet w odniesieniu do przewodnich idei dzia-
łalności Kołłątaja, daleka jest jeszcze od wypowiedzenia swego sprawie-
dliwego, ostatniego słowa, przyznając tym bardziej mało miejsca ustale-
niu jego poglądów na sztukę. Zresztą współcześni mu, za wyjątkiem Jana
Śniadeckiego, pierwszego jego biografa, małą zwrócili uwagę na arty-
styczne jego zamiłowania2. Śniadecki w syntetycznym Żywocie Literac-
kim H. Kołłątaja ujął trafnie artystyczną stronę życia Kołłątaja, jakkol-

1 Artykuł niniejszy jest fragmentem większej pracy na temat stosunku Koł-
łątaja do sztuki, przeznaczonej do wydania w całości, a wykonanej w ramach działal-
ności Państwowego Instytutu Sztuki.
- Śniadecki J., Żywot Literacki H. Kołłątaja, oprać. H. Barycz, Bibl. Nar.
1951, s. 73.

3