Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (40.1978)

MARIA ŻUKOWSKA


II. 6. Nisza z wanną w Pokoju Kąpielowym ks. I. Lu-
bomirskiej w Wilanowie, po konserwacji. (Fot. R. Ka-
zimierski)

torskie a m.in. i rekonstrukcje dawnych tkanin, któ-
re będą tematem dalszych rozważań, powinny być
oparte o gruntowną znajomość faktów i źródeł hi-
storycznych związanych z danym obiektem. Jeśli jed-
nak przekazy historyczne nie zachowały się, trzeba
działać w oparciu o materiał porównawczy z innych
podobnych zabytków, reprezentujących tę samą ran-
gę i okres historyczny. Jeżeli nie zachowały się też
oryginalne tkaniny, które mogłyby być poddane kon-
serwacji, lub przynajmniej skopiowane, szuka się

przykładów zastępczych dobranych zgodnie z czasem
powstania i przeznaczeniem. Szkoda np., że jedno z
najpiękniejszych wnętrz Zamku w Łańcucie (Salon
Bouchera, lata 80-te XVIII w.) ozdobione zostało tka-
niną powtórzoną z próbki wprawdzie z epoki, ale...
z tkaniny odzieżowej! W ten sposób zatracono i sfał-
szowano najistotniejszą dekorację i klimat typowy
dla tego wnętrza.
Ciekawym, choć budzącym dyskusje eksperymen-
tem jest zastosowanie tkanin z Zamku w Gołucho-
wie, który nie ma charakteru muzeum wnętrz. Płó-
cienne tkaniny drukowane zastąpiły dawne obicia i
kurdybany, osiągając ogólny nastrój dawnych wnętrz,
w których jednak ekspozycja ma charakter tradycyj-
ny, muzealny.
Pałac w Wilanowie, ulubiona siedziba Jana III So-
bieskiego i kilku zamieszkujących tu kolejno rodzin
magnackich (Sieniawskich, Czartoryskich, Lubomir-
skich, Potockich i Branickich) po przejęciu na włas-
ność Państwa w 1945 r. jako Oddziału Muzeum Na-
rodowego w Warszawie, poddano w latach 1955—67
gruntownym zabiegom konserwatorskim. Jednym z
trudniejszych zadań była żmudna, wieloletnia kon-
serwacja bardzo zniszczonych aksamitów genueń-
skich, dekorujących od 1. ćwierci XVIII w. ściany
najstarszej części pałacu Ł Potrzeba zrekonstruowa-
nia sporej ilości tkanin z 2. połowy XVIII w. wy-
stąpiła po raz pierwszy przy urządzaniu apartamen-
tów marszałkowej Izabelli Lubomirskiej, w prawym
skrzydle pałacu wilanowskiego oraz w dobudowanym
do niego pawilonie zwanym Łazienką. Dawne pokoje
księżnej marszałkowej rekonstruowano zgodnie z ich
wyglądem z końca XVIII w. Do wstępnego opraco-
wania projektów rekonstrukcji tkaninami przystąpio-
no w 1965 r. Przebudowa tej części pałacu w końcu
XIX w. i dostosowanie jej do innych celów przez
ówczesnych właścicieli Wilanowa, pozbawiła ją wy-
jątkowo bogatej i efektownej dekoracji z tkanin,
która się do naszych czasów nie zachowała 1 2. Podsta-
wowym źródłem wiedzy o tych wnętrzach z XVIII w.
stał się zachowany, bardzo szczegółowy Inwentarz pa-
łacu wilanowskiego z 1793 r.3. Szczegółowa analiza
tego cennego źródła archiwalnego pozwoliła na usta-
lenie rodzajów, wzorów i kolorów tkanin oraz ich
przeznaczenia do wyposażenia omawianych wnętrz.
Uwzględniając gust i zamiłowania ówczesnej właś-
cicielki Wilanowa wybrano wśród próbek osiemna-

1 Ten cenny zespół tkanin jest tematem osobnego opra-
cowania, M. ŻUKOWSKA, Barokowe obicia ścienne w pa-
łacu wilanowskim, artykuł w maszynopisie przygotowany
do druku.
2 O Łazience I. Lubomirskiej pisali obszerniej: W. FI-
JAŁKOWSKI, Łazienka wilanowska marszałkowej Izabelli
Lubomirskiej [w:] Muzeum i Twórca, Studia z Historii
Sztuki i Kultury ku czci Prof. Dr Stanisława Lorentza,

Warszawa 1969, s. 251—275; — tenże, Wnętrza Pałacu w
Wilanowie, Warszawa 1977, s. 106—109; — B. MAJEWSKA-
-MASZKOWSKA, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartorys-
kich Lubomirskiej 1736—1816, Wrocław 1976, s. 190.
3 AGAD, AGWil, Zarząd Muzeum w Wilanowie, nr 166:
Inwentarz pałacu willanowskiego y Wszystkich w nim znay-
duiących Meblów, Obrazów, etc. Diebus Septembris 1793
spisany.

446