Citation link:
https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bhs1987/0057
Średniowieczne emalie z limoges w zbiorach krakowskich
II. 5. Plakieta na oprawie ewangeliarza, kolekcja Giannaliea
Feltrinelli w Genewie. Repr. wg Gauthier.
Bożego Ciała na Kazimierzu (il. 8)". Krzyż ten pierwotnie
bądź znajdował się w którymś z krakowskich kościołów i da-
rowany został kanonikom regularnym, bądź też został przy-
wieziony do Krakowa przez kanoników regularnych, sprowa-
dzonych w 1405 r. z Kłodzka na Śląsku.
Krzyże wykonywane w Limoges składają się z luźnych,
zdobionych emalią plakiet, nakładanych na awers i rewers
drewnianego krzyża. Miejsce przecięcia się ramion podkreślone
jest okrągłym lub owalnym medalionem. Plakietę środkową
krzyża na awersie wypełnia figurka Chrystusa. Na zakończe-
niach ramion umieszczone są plakietki trójlistne lub w kształ-
cie litery ,,T" z postaciami — przedstawionych najczęściej
w półpostaci lub do kolan ŚŚ. Świadków — Marii na lewym,
św. Jana Ewangelisty na prawym zakończeniu belki poziomej,
a na belce pionowej — anioła lub świętego u góry i św. Piotra
lub nieokreślonego świętego •— u dołu. Nad głową Chrystusa
umieszczony jest titulus IHS/XPS, powyżej zaś ręka Boga
Ojca. Motywy usytuowane w dolnej części krzyża stanowią
aluzję do Golgoty. Jest to albo postać zmartwychwstającego
Adama, wg tradycji pochowanego na Golgocie, albo pagórki,
albo czaszka. Skromniej potraktowany jest rewers krzyża,
gdzie przeważa dekoracja ryta i złocona. Miejsce przecięcia
się ramion wypełnia medalion z błogosławiącym Chrystusem,
zaś na ich zakończeniach umieszczone są plakietki z symbolami
czterech Ewangelistów: na belce poziomej wół św. Łukasza
po prawej stronie i lew św. Marka •— po lewej, natomiast na
belce pionowej orzeł św. Jana u góry i anioł św. Mateusza
u dołu. Cała dekoracja rewersu składa się więc na przedsta-
wienie Maiestas Domini, uzupełnione najczęściej emaliowa-
nymi plakietkami zdobionymi gwiazdą. W określaniu daty
powstania szczególną rolę odgrywa analiza dekoracji tła
krzyża oraz sposób wykonania postaci Chrystusa. Zgodnie
z ogólną chronologią wyrobów limuzyjskich za wcześniejsze,
pochodzące z wieku XII, uznać należy krzyże z emaliowanymi
51
II. 5. Plakieta na oprawie ewangeliarza, kolekcja Giannaliea
Feltrinelli w Genewie. Repr. wg Gauthier.
Bożego Ciała na Kazimierzu (il. 8)". Krzyż ten pierwotnie
bądź znajdował się w którymś z krakowskich kościołów i da-
rowany został kanonikom regularnym, bądź też został przy-
wieziony do Krakowa przez kanoników regularnych, sprowa-
dzonych w 1405 r. z Kłodzka na Śląsku.
Krzyże wykonywane w Limoges składają się z luźnych,
zdobionych emalią plakiet, nakładanych na awers i rewers
drewnianego krzyża. Miejsce przecięcia się ramion podkreślone
jest okrągłym lub owalnym medalionem. Plakietę środkową
krzyża na awersie wypełnia figurka Chrystusa. Na zakończe-
niach ramion umieszczone są plakietki trójlistne lub w kształ-
cie litery ,,T" z postaciami — przedstawionych najczęściej
w półpostaci lub do kolan ŚŚ. Świadków — Marii na lewym,
św. Jana Ewangelisty na prawym zakończeniu belki poziomej,
a na belce pionowej — anioła lub świętego u góry i św. Piotra
lub nieokreślonego świętego •— u dołu. Nad głową Chrystusa
umieszczony jest titulus IHS/XPS, powyżej zaś ręka Boga
Ojca. Motywy usytuowane w dolnej części krzyża stanowią
aluzję do Golgoty. Jest to albo postać zmartwychwstającego
Adama, wg tradycji pochowanego na Golgocie, albo pagórki,
albo czaszka. Skromniej potraktowany jest rewers krzyża,
gdzie przeważa dekoracja ryta i złocona. Miejsce przecięcia
się ramion wypełnia medalion z błogosławiącym Chrystusem,
zaś na ich zakończeniach umieszczone są plakietki z symbolami
czterech Ewangelistów: na belce poziomej wół św. Łukasza
po prawej stronie i lew św. Marka •— po lewej, natomiast na
belce pionowej orzeł św. Jana u góry i anioł św. Mateusza
u dołu. Cała dekoracja rewersu składa się więc na przedsta-
wienie Maiestas Domini, uzupełnione najczęściej emaliowa-
nymi plakietkami zdobionymi gwiazdą. W określaniu daty
powstania szczególną rolę odgrywa analiza dekoracji tła
krzyża oraz sposób wykonania postaci Chrystusa. Zgodnie
z ogólną chronologią wyrobów limuzyjskich za wcześniejsze,
pochodzące z wieku XII, uznać należy krzyże z emaliowanymi
51