Citation link:
https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bhs1987/0059
ŚREDNIOWIECZNE EMALIE Z LIMOGES W ZBIORACH KRAKOWSKICH
II. 8. Awers krzyża z kościoła p.w.
Bożego Ciała w Krakowie. Fot. J.
Langda.
II. 9. Plakietka środkowa krzyża
z kościoła p.w. Bożego Ciała w Kra-
kowie. Fot. J. Langda.
11. 10. Plakietka środkowa krzyża,
Muzeum Cluny. Repr. wg Andersson.
cu, gdzie powinna znajdować się niezachowana plakietka
z przedstawieniem Marii, a także plakietka z aniołem, sym-
bolizującym św. Mateusza w dolnym zakończeniu krzyża,
pierwotnie umieszczone były na rewersie. Natomiast postać
świętego, zdobiąca obecnie rewers, powinna znajdować się
w dolnym zakończeniu pionowej belki awersu krzyża.
Mniej więcej z tego samego czasu, co krzyż z kościoła
Bożego Ciała, a więc z lat ok. roku 1200, pochodzi krzyż tzw.
ze Szczepankowa (il. ll).17 Prawdopodobnie jeszcze w średnio-
wieczu dostał się on do opactwa benedyktynów p.w. św. Woj-
ciecha (?) w Płocku, gdzie znajdował się do XVI w. Następnie
przechowywany był w rezydencjonalnym kościele opatów
płockich w Szczepankowie — stąd jego nazwa — a w 1913 r.
przekazany został przez proboszcza tegoż kościoła do zbiorów
Muzeum Narodowego w Krakowie18. Podobnie jak zabytek
z kościoła Bożego Ciała jest on niekompletny: składa się
obecnie z plakiety środkowej z figurką Chrystusa i trzech
plakietek w zakończeniu ramion z przedstawieniami orła,
anioła i zarysem postaci św. Jana, nałożonych na awers oraz
z nieumocowanej plakiety z przedstawieniem nieokreślonego
świętego (il. 12a) i plakietki z rewersu krzyża z czterema
otworami, mieszczącymi pierwotnie szklane kaboszony (il.
12b). Nie zachowały się natomiast plakietki awersu z przed-
stawieniami Marii w lewym zakończeniu belki poziomej
i anioła w górnym zakończeniu belki pionowej. Brak również
półplastycznej figurki św. Jana Ewangelisty oraz pozostałych
elementów składających się na dekorację rewersu. Istniejące
plakiety nałożone są na drewniany krzyż w sposób niewłaści-
wy. Orzeł, symbol św. Jana, znajdujący się w górnym zakoń-
czeniu pionowej belki na awersio, pierwotnie zdobił rewers,
podobnie jak anioł — symbol św. Mateusza, przymocowany
obecnie do dolnego zakończenia pionowej belki krzyża na
awersio. Jego miejsce powinna zająć wspomniana już nie
umocowana plakietka, należąca pierwotnie z pewnością do
krzyża. Przemawiają za tym jej kształt i wymiary, zgodne
z wymiarami pozostałych plakietek w zakończeniu ramion,
identyczna emaliowana obwódka w kolorze granatowo-nie-
biesko-białym oraz taki sam kształt rozetek zdobiących tło.
Podobieństwa w układzie fałdów szat świętego i fałdów peri-
zonium Chrystusa również świadczą o przynależności tego
fragmentu do krzyża.
Postać Chrystusa na krzyżu tzw. ze Szczepankowa łączą
pewne podobieństwa w układzie rąk, zaznaczeniu mięśni
brzucha i sposobie potraktowania włosów z figurką na krzyżu
znajdującym się w kolekcji Paula Thoby w Nantes (il. 13)19.
Omawiany krzyż należy uznać za wczesny przykład obiektu
o tle dekorowanym rozetkami i datować na I dziesięciolecie
XIII w. Przemawia za tym ułożenie sztywno rozpiętej na
krzyżu postaci Chrystusa, wyraźny rysunek żeber i mięśni
brzucha oraz precyzja i staranność wykonania, cechująca
raczej wcześniejsze wyroby.
Również w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie
53
II. 8. Awers krzyża z kościoła p.w.
Bożego Ciała w Krakowie. Fot. J.
Langda.
II. 9. Plakietka środkowa krzyża
z kościoła p.w. Bożego Ciała w Kra-
kowie. Fot. J. Langda.
11. 10. Plakietka środkowa krzyża,
Muzeum Cluny. Repr. wg Andersson.
cu, gdzie powinna znajdować się niezachowana plakietka
z przedstawieniem Marii, a także plakietka z aniołem, sym-
bolizującym św. Mateusza w dolnym zakończeniu krzyża,
pierwotnie umieszczone były na rewersie. Natomiast postać
świętego, zdobiąca obecnie rewers, powinna znajdować się
w dolnym zakończeniu pionowej belki awersu krzyża.
Mniej więcej z tego samego czasu, co krzyż z kościoła
Bożego Ciała, a więc z lat ok. roku 1200, pochodzi krzyż tzw.
ze Szczepankowa (il. ll).17 Prawdopodobnie jeszcze w średnio-
wieczu dostał się on do opactwa benedyktynów p.w. św. Woj-
ciecha (?) w Płocku, gdzie znajdował się do XVI w. Następnie
przechowywany był w rezydencjonalnym kościele opatów
płockich w Szczepankowie — stąd jego nazwa — a w 1913 r.
przekazany został przez proboszcza tegoż kościoła do zbiorów
Muzeum Narodowego w Krakowie18. Podobnie jak zabytek
z kościoła Bożego Ciała jest on niekompletny: składa się
obecnie z plakiety środkowej z figurką Chrystusa i trzech
plakietek w zakończeniu ramion z przedstawieniami orła,
anioła i zarysem postaci św. Jana, nałożonych na awers oraz
z nieumocowanej plakiety z przedstawieniem nieokreślonego
świętego (il. 12a) i plakietki z rewersu krzyża z czterema
otworami, mieszczącymi pierwotnie szklane kaboszony (il.
12b). Nie zachowały się natomiast plakietki awersu z przed-
stawieniami Marii w lewym zakończeniu belki poziomej
i anioła w górnym zakończeniu belki pionowej. Brak również
półplastycznej figurki św. Jana Ewangelisty oraz pozostałych
elementów składających się na dekorację rewersu. Istniejące
plakiety nałożone są na drewniany krzyż w sposób niewłaści-
wy. Orzeł, symbol św. Jana, znajdujący się w górnym zakoń-
czeniu pionowej belki na awersio, pierwotnie zdobił rewers,
podobnie jak anioł — symbol św. Mateusza, przymocowany
obecnie do dolnego zakończenia pionowej belki krzyża na
awersio. Jego miejsce powinna zająć wspomniana już nie
umocowana plakietka, należąca pierwotnie z pewnością do
krzyża. Przemawiają za tym jej kształt i wymiary, zgodne
z wymiarami pozostałych plakietek w zakończeniu ramion,
identyczna emaliowana obwódka w kolorze granatowo-nie-
biesko-białym oraz taki sam kształt rozetek zdobiących tło.
Podobieństwa w układzie fałdów szat świętego i fałdów peri-
zonium Chrystusa również świadczą o przynależności tego
fragmentu do krzyża.
Postać Chrystusa na krzyżu tzw. ze Szczepankowa łączą
pewne podobieństwa w układzie rąk, zaznaczeniu mięśni
brzucha i sposobie potraktowania włosów z figurką na krzyżu
znajdującym się w kolekcji Paula Thoby w Nantes (il. 13)19.
Omawiany krzyż należy uznać za wczesny przykład obiektu
o tle dekorowanym rozetkami i datować na I dziesięciolecie
XIII w. Przemawia za tym ułożenie sztywno rozpiętej na
krzyżu postaci Chrystusa, wyraźny rysunek żeber i mięśni
brzucha oraz precyzja i staranność wykonania, cechująca
raczej wcześniejsze wyroby.
Również w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie
53