Citation link:
https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bhs1987/0348
MATERIAŁY
skiego, konsekrowany die 12 octobris 1721 od (...) Jana Fe-
liksa Szaniawskiego, biskupa kapsaskiego, pod tytułem św.
Mikołaja biskupa".
^ Deskrypcję pierwotnego ołtarza — sporządzoną na pod-
stawie Inwentarza kościoła parafialnego i probostwa pru-
szyńskiego ... spisanego ... dnia 6 grudnia 1830 roku, prze-
chowywanego w AP — zamieszczono w artykule: R. MĄ-
CZYŃSKI, o.c. Przekształcenie retabulum — przy zachowa-
niu dawnego wizerunku Ukrzyżowania — nastąpiło dopiero
na początku XX w., kiedy gruntownie odnawiano wnętrze
świątyni.
14 Istniejący obecnie w oknie fasady niewielki posąg Ar-
chanioła Michała został tam ulokowany wtórnie. Rzeźba ta,
ufundowana przez pruszyńskiego proboszcza Michała Sa-
dowskiego, została — zapewne w drugim dziesięcioleciu XIX
w. — „w Warszawie zrobiona" i umieszczona „pod dzwon-
nicą w kaplicy". Zob. Inwentarz po śmierci Michała Sa-
dowskiego spisany 1830 r., znajdujący się w AP; a także
O funduszach prichoda dieriewnl Pruszyn..., Archiwum
Główne Akt Dawnych w Warszawie (dalej: AGAD), Cen-
tralne Władze Wyznaniowe 691, s. 25.
15 Chwałę fundatorki — oraz partycypującego w tyra
przedsięwzięciu jej brata Adama Suffczyńskiego, podstolego
lubelskiego — głosi także umieszczona ponad wejściem do
świątyni marmurowa tablica inskrypcyjna.
16 Zob. m.in. R. WITTKOWER, Art and Archltecture In
Italy 1600 to 1750, Harmondsworth 1958, s. 201, il. 113A.
17 D. KACZMARZYK, Kościół św. Anny, Warszawa 1984,
s. 231.
18 Gwoli przykładu warto może zacytować jedno ze zdań
(w aneksie przytoczonych w zmodernizowanej formie) w do-
słownym- zapisie: „ates y. ankri do przisrubowania krzizuw
do figur, 3 gowzdzie u swietei chielenie trzimaiącei".
19 AGAD, Warszawa Ekonomiczne 16, k. 379. Nawiasem
mówiąc u franciszkanów dzierżawiło wówczas kwatery wca-
le pokaźne grono artystów, pośród których znaleźli się: no-
towany w rozmaitych stołecznych źródłach malarz-dekorator
Antoni Swidzicki (vel Swidziński), a także nie znani skąd-
inąd snycerze Antoni i Jan Chrzciciel Rugandy, sztukator
Tryjaka oraz Jan Dozbal sztycharz. Sądząc z reprezento-
wanych specjalności można przypuszczać, iż wymienieni
(poza tym ostatnim) nie tylko sąsiadowali ze sobą, ale
i współpracowali, tworząc zespół podejmujący większe zle-
cenia rzeźbiarsko-dekoratorskie.
20 Podstawowe informacje podał A. RYSZKIEWICZ, Bor-
kowski Józef [w:] Słownik artystów polskich i obcych w
Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, red. J.
MAURIN-BIAŁOSTOCKA i in., t. 1, Wrocław 1971, s. 212.
Obszernie wykaz prac artysty uzupełnił M. KWIATKOWSKI,
Stanisław August, król-archltekt, Wrocław 1983, s. 76, 113,
130, 133, 146, 167. Zachował się także inwentarz majątku Bor-
kowskiego, spisany po śmierci żony, 13 X 1789 r., zob. AGAD,
Stara Warszawa 330, k. 220 n.
a Poprawnie po łacinie winno być: a parte platea.
b Opuszczono wyraz: „tylko", który zaciemnia sens zdania,
a — jak się zdaje — jest w tym miejscu zupełnie zbędny.
c Tzn. obiegową, od łacińskiego currens.
d Spolszczenie od łacińskiego submitto.
e Jeden egzemplarz umowy podpisał Borkowski — drugi —
Hiibl.
f Tzn. drobną monetą.
g W spolszczeniu: ażio, od włoskiego: aggio, oznacza różnicę
kursu waluty w danym momencie w porównaniu z czasem
przeszłym.
h Faktycznie użyto terminu: „olśruby", nie udało się jed-
nak wyjaśnić, co ów przedrostek ol — miałby oznaczać.
LE SCULPTEUR STANISŁAW BORKOWSKI ET SON OEUVRE DANS
L^GLISE PAROISSIALE DE PRUSZYN (VOIEVODIE DE SIEDLCE)
Varsovie — centre d'art vivant a l'epoque du roi
Stanislas Augustę — est devenue un „desert" artistique
vers la fin du XVIII-ieme et le debut du XIX-ieme
siecle, a cause des evenements historiques connus. Au-
ssi le contrat, signć dans la eapitale en 1805, doit
etre considere avec une attention speciale: ce con-
trat engage le scupteur Stanisław Borkowski — ju-
sque — la completement inconnu — a executer deux
statues monumentales, representant Sainte Hólćne et
Saint Dismas. Le document se trouvant dans la Bi-
bliotheque Ossolineum a Wrocław est publie dans
l'annexe.
Grace aux liens existant entre le couvent des Re-
demptoristes de Varsovie — faisant la commande —
et la chatelaine do Mścisław, Helene Chrapowicka,
qui ont ete mis a jour dernierement, on a pu con-
stater qu'elles etaient destinees a Tóglise, que la cha-
telaine avait fondee et que le moine Karol Jesters-
hein, architecte, etait en train de construire apres
en avoir fait le projet, a Pruszyn, prós de Siedlce.
Les statues, executees en gres provenant de
Kunów, ont etó achevees en 1806, transportśes
1'annee suivante et ornent jusqu'aujourd'hui la
faęade de 1'eglise de Pruszyn. Elles jouent un
role preponderant dans le programme ideolo-
gique du sanctuaire, fixe par ce meme Jestershein;
ce programme a pour but d'exposer les idees de la
Redemption, du Salut et de 1'Adoration de la Sainte
Croix, dont le sanctuaire devait etre un symbole ex-
pressif. Les deux statues sont de style classique, avec
certaines reminiscences baroques et par la-meme, ex-
emplifient un fait assez courant: combien il ótait dif-
ficile aux artistes de surmonter, dans le domaine de
1'art sacrć, les canons formels affermis par la riche
tradition de l'epoque prócedente. Les statues de Pru-
szyn semblent demontrer que leur auteur, Stanisław
Borkowski — de naissance noble, ólóve d'un des scul-
pteurs du roi Stanislas Auguste probablement —
etait un artiste de valeur moyenne, mais il est possi-
ble qu'il ait travaille dans une matiere, qui n'etait
pas la sienne; le contrat 1'appelle a plusieurs reprises
„sculpteur en bois".
Traduit par Maria Kossakowska
340
skiego, konsekrowany die 12 octobris 1721 od (...) Jana Fe-
liksa Szaniawskiego, biskupa kapsaskiego, pod tytułem św.
Mikołaja biskupa".
^ Deskrypcję pierwotnego ołtarza — sporządzoną na pod-
stawie Inwentarza kościoła parafialnego i probostwa pru-
szyńskiego ... spisanego ... dnia 6 grudnia 1830 roku, prze-
chowywanego w AP — zamieszczono w artykule: R. MĄ-
CZYŃSKI, o.c. Przekształcenie retabulum — przy zachowa-
niu dawnego wizerunku Ukrzyżowania — nastąpiło dopiero
na początku XX w., kiedy gruntownie odnawiano wnętrze
świątyni.
14 Istniejący obecnie w oknie fasady niewielki posąg Ar-
chanioła Michała został tam ulokowany wtórnie. Rzeźba ta,
ufundowana przez pruszyńskiego proboszcza Michała Sa-
dowskiego, została — zapewne w drugim dziesięcioleciu XIX
w. — „w Warszawie zrobiona" i umieszczona „pod dzwon-
nicą w kaplicy". Zob. Inwentarz po śmierci Michała Sa-
dowskiego spisany 1830 r., znajdujący się w AP; a także
O funduszach prichoda dieriewnl Pruszyn..., Archiwum
Główne Akt Dawnych w Warszawie (dalej: AGAD), Cen-
tralne Władze Wyznaniowe 691, s. 25.
15 Chwałę fundatorki — oraz partycypującego w tyra
przedsięwzięciu jej brata Adama Suffczyńskiego, podstolego
lubelskiego — głosi także umieszczona ponad wejściem do
świątyni marmurowa tablica inskrypcyjna.
16 Zob. m.in. R. WITTKOWER, Art and Archltecture In
Italy 1600 to 1750, Harmondsworth 1958, s. 201, il. 113A.
17 D. KACZMARZYK, Kościół św. Anny, Warszawa 1984,
s. 231.
18 Gwoli przykładu warto może zacytować jedno ze zdań
(w aneksie przytoczonych w zmodernizowanej formie) w do-
słownym- zapisie: „ates y. ankri do przisrubowania krzizuw
do figur, 3 gowzdzie u swietei chielenie trzimaiącei".
19 AGAD, Warszawa Ekonomiczne 16, k. 379. Nawiasem
mówiąc u franciszkanów dzierżawiło wówczas kwatery wca-
le pokaźne grono artystów, pośród których znaleźli się: no-
towany w rozmaitych stołecznych źródłach malarz-dekorator
Antoni Swidzicki (vel Swidziński), a także nie znani skąd-
inąd snycerze Antoni i Jan Chrzciciel Rugandy, sztukator
Tryjaka oraz Jan Dozbal sztycharz. Sądząc z reprezento-
wanych specjalności można przypuszczać, iż wymienieni
(poza tym ostatnim) nie tylko sąsiadowali ze sobą, ale
i współpracowali, tworząc zespół podejmujący większe zle-
cenia rzeźbiarsko-dekoratorskie.
20 Podstawowe informacje podał A. RYSZKIEWICZ, Bor-
kowski Józef [w:] Słownik artystów polskich i obcych w
Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, red. J.
MAURIN-BIAŁOSTOCKA i in., t. 1, Wrocław 1971, s. 212.
Obszernie wykaz prac artysty uzupełnił M. KWIATKOWSKI,
Stanisław August, król-archltekt, Wrocław 1983, s. 76, 113,
130, 133, 146, 167. Zachował się także inwentarz majątku Bor-
kowskiego, spisany po śmierci żony, 13 X 1789 r., zob. AGAD,
Stara Warszawa 330, k. 220 n.
a Poprawnie po łacinie winno być: a parte platea.
b Opuszczono wyraz: „tylko", który zaciemnia sens zdania,
a — jak się zdaje — jest w tym miejscu zupełnie zbędny.
c Tzn. obiegową, od łacińskiego currens.
d Spolszczenie od łacińskiego submitto.
e Jeden egzemplarz umowy podpisał Borkowski — drugi —
Hiibl.
f Tzn. drobną monetą.
g W spolszczeniu: ażio, od włoskiego: aggio, oznacza różnicę
kursu waluty w danym momencie w porównaniu z czasem
przeszłym.
h Faktycznie użyto terminu: „olśruby", nie udało się jed-
nak wyjaśnić, co ów przedrostek ol — miałby oznaczać.
LE SCULPTEUR STANISŁAW BORKOWSKI ET SON OEUVRE DANS
L^GLISE PAROISSIALE DE PRUSZYN (VOIEVODIE DE SIEDLCE)
Varsovie — centre d'art vivant a l'epoque du roi
Stanislas Augustę — est devenue un „desert" artistique
vers la fin du XVIII-ieme et le debut du XIX-ieme
siecle, a cause des evenements historiques connus. Au-
ssi le contrat, signć dans la eapitale en 1805, doit
etre considere avec une attention speciale: ce con-
trat engage le scupteur Stanisław Borkowski — ju-
sque — la completement inconnu — a executer deux
statues monumentales, representant Sainte Hólćne et
Saint Dismas. Le document se trouvant dans la Bi-
bliotheque Ossolineum a Wrocław est publie dans
l'annexe.
Grace aux liens existant entre le couvent des Re-
demptoristes de Varsovie — faisant la commande —
et la chatelaine do Mścisław, Helene Chrapowicka,
qui ont ete mis a jour dernierement, on a pu con-
stater qu'elles etaient destinees a Tóglise, que la cha-
telaine avait fondee et que le moine Karol Jesters-
hein, architecte, etait en train de construire apres
en avoir fait le projet, a Pruszyn, prós de Siedlce.
Les statues, executees en gres provenant de
Kunów, ont etó achevees en 1806, transportśes
1'annee suivante et ornent jusqu'aujourd'hui la
faęade de 1'eglise de Pruszyn. Elles jouent un
role preponderant dans le programme ideolo-
gique du sanctuaire, fixe par ce meme Jestershein;
ce programme a pour but d'exposer les idees de la
Redemption, du Salut et de 1'Adoration de la Sainte
Croix, dont le sanctuaire devait etre un symbole ex-
pressif. Les deux statues sont de style classique, avec
certaines reminiscences baroques et par la-meme, ex-
emplifient un fait assez courant: combien il ótait dif-
ficile aux artistes de surmonter, dans le domaine de
1'art sacrć, les canons formels affermis par la riche
tradition de l'epoque prócedente. Les statues de Pru-
szyn semblent demontrer que leur auteur, Stanisław
Borkowski — de naissance noble, ólóve d'un des scul-
pteurs du roi Stanislas Auguste probablement —
etait un artiste de valeur moyenne, mais il est possi-
ble qu'il ait travaille dans une matiere, qui n'etait
pas la sienne; le contrat 1'appelle a plusieurs reprises
„sculpteur en bois".
Traduit par Maria Kossakowska
340