Zitierlink:
https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bhs1987/0382
RECENZJE — KSIĄŻKI
nym systemie cytowania prac trudno szybko dotrzeć
do pełnego zapisu bibliograficznego.
Po raz kolejny okazało się, że PWN (podobnie
jak większość polskich wydawnictw) nie jest w sta-
nie zapewnić przyzwoitego poziomu graficznego ilu-
stracji, zwłaszcza barwnych. W tym ostatnim przy-
padku część winy ponosi też fotograf, W. Kowaliński,
który podnosząc ukośnie aparat uzyskał efekt „walą-
cych się" linii (np. tabl. II i V), mieszał światło
dzienne i sztuczne doprowadzając do powstania
przykrych efektów kolorystycznych, niemożliwych do
usunięcia w druku (tab. II), a tam, gdzie wymagała
tego sytuacja, nie eliminował zbędnych szczegółów
przypadkowego tła, np. redukując głębię ostrości
(tabl. VIII). W przypadku rzeźb obecnie jednobarw-
nych (tabl. III, VI i VIII) wątpliwości budzi celowość
pokazania ich na ilustracjach kolorowych.
Niektóre fotografie zostały mylnie podpisane: np.
na jl. 211 widnieje św. Jan, a nie św. Łukasz;
a wbrew sugestii na s. 138, il. 148 przedstawia rzeźbę
w kaplicy Św. Franciszka Ksawerego w kościele je-
zuitów, nie zaś kaplicę Bł. Czesława u dominikanów
we Wrocławiu. Indeks miejscowości (s. 353) nie wy-
kazuje rycin 198, 201 i 202 przedstawiających rzeźby
w kościele Łaski w Jeleniej Górze, a przy wielu zdję-
ciach czarno-białych nie ujawniono ich źródła (ryc.
87, 88, 96—98, 103, 104, 155, 156, 159—169, 207, 231,
257, 315, 319, 360 i 369).
Sformułowane powyżej uwagi krytyczne mają
charakter szczegółowy, toteż nie zmieniają ogólnej
w pełni pozytywnej oceny książki. Wiele poruszonych
w niej zagadnień pie było dotychczasowymi badania-
mi dostatecznie przygotowanych do syntetycznego
ujęcia, co pozwala zrozumieć trudności, przed jakimi
stał Autor, zwłaszcza w zakresie wniosków o charak-
terze ogólnym. Nie ulega wątpliwości, że zgodnie
z Jego zamiarem, historycy szuki otrzymali dogodny
punkt wyjścia do dalszych poszukiwań.
1987 Kraków, Uniwersytet,
Instytut Historii Sztuki
Przypisy
1 Barockskulptur In Mittel- und Osteuropa, Poznań 1981;
— Studien zur europdischen Barock- und Rokokoskulptur,
Poznań 1985.
8 E. RÓŻYCKA, J. ROZPĘDOWSKI, Jelenia Góra, Wro-
cław, 1975, S. 147—149.
3 Szkoda, że dla pełnego obrazu Autor nie przytoczył
znanego faktu, że nagrobek Adama von Arzat w kościele
św. Marii Magdaleny we Wrocławiu również został wyko-
nany z tego materiału. Por. W. TATARKIEWICZ, Czarny
marmur w Krakowie [w:] tegoż, O sztuce polskiej XVII
i XVIII wieku, Warszawa 1966, s. 393. Ołtarz z kościoła w
Starej Wsi wcześniej zarówno Autorzy Katalogu Zabytków
Sztuki w Polsce (t. XIII, woj. rzeszowskie, z. 2, pow. brzo-
zowski, oprac. M. KORNECKI i J. SAMEK, Warszawa 1974, s.
86) jak i K. KALINOWSKI (Związki artystyczne Śląska
i Polski w XVIII wieku [w:] Sztuka 1. poł. XVIII wieku,
Warszawa 1981, s. 336—337) błędnie łączyli z pracownią Ja-
na J. Urbańskiego (ur. ok. roku 1675), który w czasie pow-
stania Ołtarza, ok. r. 1760, miałby ok. 85 lat!
4 Przykładem zaawansowanych badań w tej dziedzinie
mogą być gruntowne rozważania M. BAXANDALLA, The
Limewood Sculptors oj Renaissance Germany, New Haven
and London 1981, passim, a zwł. Pt. II: Materiał (s. 27— 48)
oraz materiały sesji Entwurff und AusjUhrung In der euro-
pdischen Barockplastlk, hrg. P. VOLK, MUnchen 1986. Tu
ważne uwagi J. MONTAGU, Disegnl, Bozzettl and Modelll
In Roman Selcento Sculpture, s. 9—15 oraz O. J. BLAŻlCKA,
Modellprarls In der bbhmlschen Barockskulptur, s. 85—90.
5 H. SOBEL, Nothelferdarstellungen Im Mainzer Raum
[w:] Kunst und Kultur am Mittelrheln. Festschrijt jilr Frltz
Arens, hrg. J. GLATZ und N. SUHR, Worms 1982, s. 298—
— 310.
• A. HERBST, Zur Ikonographie des barocken Kalser-
saals [w:] 106. Berlcht des Historlschen Vereins jur Pjlege
und Geschlchte des Ehemaligen Furstbistums Bambery,
Bamberg 1970, passim; o Lubiążu na s. 317—317. — Dodaj-
my, że Herbst ze swej strony ignoruje wcześniejsze prace
Kalinowskiego na ten temat.
7 O względnej wartości metody atrybucyjnej por. np. M.
J. FRIEDLANDER, O granicach nauki o sztuce (w:) Po-
jęcia, problemy, metody współczesnej nauki o sztuce, wyd.
J. BIAŁOSTOCKI, Warszawa 1976, s. 164—169; — J. GA-
DOMSKI, Z zagadnień artybucjl krakowskiego malarstwa
tablicowego XV w. [w:] Symbolae hlstorlae artlum. Studia
2 historii sztuki Lechowi Kalinowskiemu dedykowane, War-
szawa 1986, s. 289.
8 Por. E. KLOSS, Mlchael Wlllmann. Leben und Wer-
ke eines deutschen Barockmalers, Breslau (1934), s. 139, il.
149. — O roli wykonanych przez malarzy projektów rzeźb
zob. MONTAGU, o.c., S. 10—11.
9 Wskażmy tu np. na interesujące metodologicznie roz-
ważania. BAXANDALLA, Palnting and Experlence In Flt-
teenth Century Italy, Oxford-New York 1984, rozdz. 1/2:
Contracts and the Cllent's Control, s. 3—14.
10 Katalog Zabytków..., o.c., s. XVI.
17 Por. np. H. FROS SJ, F. SOWA, Twoje imię, Kra-
ków 1982, s. 279.
12 Na pochlebną wzmiankę zasługuje natomiast to, że w
streszczeniu niemieckojęzycznym w tłumaczeniu E. Ża-
kowskiej i A. Fuchs umieszczono konsekwentnie niemieckie,
a nie polskie nazwy miejscowości. Przy okazji sprostujemy,
że w literautrze niemieckiej św. Franciszek Ksawery by-
wa najczęściej określany jako Franz Xav(i)er, a nie Ksawe-
rius (s. 327).
73 Np. Die Musik In der Geschlchte und Gegenwart,
hrg. F. BLUME, Bd. 1—14, Kassel-Basel 1949—1968; — Ter-
mlnorum muslcae lndex septem linguis redactus, ed. H.
LEUCHTMANN, Kassel itd. 1978.
“ Np. F. CORBETTE, La ąuitarre royalle, Paris 1674.
Por. H. TURNBULL, Gultar [w:] The New Grove Dictionary
oj Musie and Musiclans, t. 7, London 1980, s. 832.
15 M. PRETORIUS, Syntagma musicum, Bd. II: De or-
ganographia, WoltenbUttel 1619, ed. Kassel 1958, Taf. VII,
374
nym systemie cytowania prac trudno szybko dotrzeć
do pełnego zapisu bibliograficznego.
Po raz kolejny okazało się, że PWN (podobnie
jak większość polskich wydawnictw) nie jest w sta-
nie zapewnić przyzwoitego poziomu graficznego ilu-
stracji, zwłaszcza barwnych. W tym ostatnim przy-
padku część winy ponosi też fotograf, W. Kowaliński,
który podnosząc ukośnie aparat uzyskał efekt „walą-
cych się" linii (np. tabl. II i V), mieszał światło
dzienne i sztuczne doprowadzając do powstania
przykrych efektów kolorystycznych, niemożliwych do
usunięcia w druku (tab. II), a tam, gdzie wymagała
tego sytuacja, nie eliminował zbędnych szczegółów
przypadkowego tła, np. redukując głębię ostrości
(tabl. VIII). W przypadku rzeźb obecnie jednobarw-
nych (tabl. III, VI i VIII) wątpliwości budzi celowość
pokazania ich na ilustracjach kolorowych.
Niektóre fotografie zostały mylnie podpisane: np.
na jl. 211 widnieje św. Jan, a nie św. Łukasz;
a wbrew sugestii na s. 138, il. 148 przedstawia rzeźbę
w kaplicy Św. Franciszka Ksawerego w kościele je-
zuitów, nie zaś kaplicę Bł. Czesława u dominikanów
we Wrocławiu. Indeks miejscowości (s. 353) nie wy-
kazuje rycin 198, 201 i 202 przedstawiających rzeźby
w kościele Łaski w Jeleniej Górze, a przy wielu zdję-
ciach czarno-białych nie ujawniono ich źródła (ryc.
87, 88, 96—98, 103, 104, 155, 156, 159—169, 207, 231,
257, 315, 319, 360 i 369).
Sformułowane powyżej uwagi krytyczne mają
charakter szczegółowy, toteż nie zmieniają ogólnej
w pełni pozytywnej oceny książki. Wiele poruszonych
w niej zagadnień pie było dotychczasowymi badania-
mi dostatecznie przygotowanych do syntetycznego
ujęcia, co pozwala zrozumieć trudności, przed jakimi
stał Autor, zwłaszcza w zakresie wniosków o charak-
terze ogólnym. Nie ulega wątpliwości, że zgodnie
z Jego zamiarem, historycy szuki otrzymali dogodny
punkt wyjścia do dalszych poszukiwań.
1987 Kraków, Uniwersytet,
Instytut Historii Sztuki
Przypisy
1 Barockskulptur In Mittel- und Osteuropa, Poznań 1981;
— Studien zur europdischen Barock- und Rokokoskulptur,
Poznań 1985.
8 E. RÓŻYCKA, J. ROZPĘDOWSKI, Jelenia Góra, Wro-
cław, 1975, S. 147—149.
3 Szkoda, że dla pełnego obrazu Autor nie przytoczył
znanego faktu, że nagrobek Adama von Arzat w kościele
św. Marii Magdaleny we Wrocławiu również został wyko-
nany z tego materiału. Por. W. TATARKIEWICZ, Czarny
marmur w Krakowie [w:] tegoż, O sztuce polskiej XVII
i XVIII wieku, Warszawa 1966, s. 393. Ołtarz z kościoła w
Starej Wsi wcześniej zarówno Autorzy Katalogu Zabytków
Sztuki w Polsce (t. XIII, woj. rzeszowskie, z. 2, pow. brzo-
zowski, oprac. M. KORNECKI i J. SAMEK, Warszawa 1974, s.
86) jak i K. KALINOWSKI (Związki artystyczne Śląska
i Polski w XVIII wieku [w:] Sztuka 1. poł. XVIII wieku,
Warszawa 1981, s. 336—337) błędnie łączyli z pracownią Ja-
na J. Urbańskiego (ur. ok. roku 1675), który w czasie pow-
stania Ołtarza, ok. r. 1760, miałby ok. 85 lat!
4 Przykładem zaawansowanych badań w tej dziedzinie
mogą być gruntowne rozważania M. BAXANDALLA, The
Limewood Sculptors oj Renaissance Germany, New Haven
and London 1981, passim, a zwł. Pt. II: Materiał (s. 27— 48)
oraz materiały sesji Entwurff und AusjUhrung In der euro-
pdischen Barockplastlk, hrg. P. VOLK, MUnchen 1986. Tu
ważne uwagi J. MONTAGU, Disegnl, Bozzettl and Modelll
In Roman Selcento Sculpture, s. 9—15 oraz O. J. BLAŻlCKA,
Modellprarls In der bbhmlschen Barockskulptur, s. 85—90.
5 H. SOBEL, Nothelferdarstellungen Im Mainzer Raum
[w:] Kunst und Kultur am Mittelrheln. Festschrijt jilr Frltz
Arens, hrg. J. GLATZ und N. SUHR, Worms 1982, s. 298—
— 310.
• A. HERBST, Zur Ikonographie des barocken Kalser-
saals [w:] 106. Berlcht des Historlschen Vereins jur Pjlege
und Geschlchte des Ehemaligen Furstbistums Bambery,
Bamberg 1970, passim; o Lubiążu na s. 317—317. — Dodaj-
my, że Herbst ze swej strony ignoruje wcześniejsze prace
Kalinowskiego na ten temat.
7 O względnej wartości metody atrybucyjnej por. np. M.
J. FRIEDLANDER, O granicach nauki o sztuce (w:) Po-
jęcia, problemy, metody współczesnej nauki o sztuce, wyd.
J. BIAŁOSTOCKI, Warszawa 1976, s. 164—169; — J. GA-
DOMSKI, Z zagadnień artybucjl krakowskiego malarstwa
tablicowego XV w. [w:] Symbolae hlstorlae artlum. Studia
2 historii sztuki Lechowi Kalinowskiemu dedykowane, War-
szawa 1986, s. 289.
8 Por. E. KLOSS, Mlchael Wlllmann. Leben und Wer-
ke eines deutschen Barockmalers, Breslau (1934), s. 139, il.
149. — O roli wykonanych przez malarzy projektów rzeźb
zob. MONTAGU, o.c., S. 10—11.
9 Wskażmy tu np. na interesujące metodologicznie roz-
ważania. BAXANDALLA, Palnting and Experlence In Flt-
teenth Century Italy, Oxford-New York 1984, rozdz. 1/2:
Contracts and the Cllent's Control, s. 3—14.
10 Katalog Zabytków..., o.c., s. XVI.
17 Por. np. H. FROS SJ, F. SOWA, Twoje imię, Kra-
ków 1982, s. 279.
12 Na pochlebną wzmiankę zasługuje natomiast to, że w
streszczeniu niemieckojęzycznym w tłumaczeniu E. Ża-
kowskiej i A. Fuchs umieszczono konsekwentnie niemieckie,
a nie polskie nazwy miejscowości. Przy okazji sprostujemy,
że w literautrze niemieckiej św. Franciszek Ksawery by-
wa najczęściej określany jako Franz Xav(i)er, a nie Ksawe-
rius (s. 327).
73 Np. Die Musik In der Geschlchte und Gegenwart,
hrg. F. BLUME, Bd. 1—14, Kassel-Basel 1949—1968; — Ter-
mlnorum muslcae lndex septem linguis redactus, ed. H.
LEUCHTMANN, Kassel itd. 1978.
“ Np. F. CORBETTE, La ąuitarre royalle, Paris 1674.
Por. H. TURNBULL, Gultar [w:] The New Grove Dictionary
oj Musie and Musiclans, t. 7, London 1980, s. 832.
15 M. PRETORIUS, Syntagma musicum, Bd. II: De or-
ganographia, WoltenbUttel 1619, ed. Kassel 1958, Taf. VII,
374