Citation link:
https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bhs1987/0404
KRONIKA
rzymskich kręgu Berniniego, a bezpośrednim wzorem
była rzeźbiarska i sztukatorska dekoracja kaplicy św.
Elżbiety przy katedrze we Wrocławiu, ukończona o-
statecznie w 1700 r. (Ercole Ferrata, Domenico Guidi,
S. Rossi, G. Simonetti). Pierwowzorem dla figury św.
Jana Nepomucena jest rzeźba tego świętego (1704 r.)
w obejściu katedry wrocławskiej. Projektantem na-
grobków i posągu św. Jana Nepomucena z Leszna
byłby, co wysuwano wcześniej, Pompeo Ferrari, zna-
jący zespół rzeźb kaplicy św. Elżbiety z racji swej
pracy nad projektem kaplicy Najświętszego Sakra-
mentu (klęczącą postać biskupa von Hessen powtórzy
w figurze prymasa Potockiego w Gnieźnie). Wyko-
nawców (trzech lub czterech) leszczyńskich rzeźb do-
strzegł Autor referatu w artystach pracujących na
przełomie XVII i XVIII w. w katedrze wrocławskiej
(nagrobki biskupów i kanoników, figura św. Jana
Nepomucena), odrzucając jednocześnie tezę o udziale
sztukatorów z warsztatu Józefa Szymona Belottiego
w omawianych leszczyńskich dziełach.
Komunikat Eugeniusza Linette składał się z
dwóch części. W pierwszej, nie zapowiadanej przez
tytuł, przedstawił pochodzące z 1696 r. wzmianki ar-
chiwalne, dotyczące prac malarskich Karola Dankwar-
ta dla filipinów w Gostyniu. Dankwart pracował w
Gostyniu wraz z Jerzym Catenazzim, podobnie jak
później u jezuitów w Poznaniu. Wraz z Dankwar-
tem w rachunkach filipinów pojawia się też „sztu-
kator Wojciech", identyczny być może z jakimś Bian-
co „odszukanym" przez Ewę Kręglewską-Foksowicz
w Konarzewie. Autor zwrócił uwagę na pokrewień-
stwo stiuków prezbiterium kościoła filipinów fary
leszczyńskiej i kościoła w Przemęcie. W odniesieniu
do działalności Pompeo Ferrariego wskazał też na
wiadomość o „konsylium" architektonicznym z 1720 r.
jako pierwszy ślad jego prac w Gostyniu.
W części drugiej komunikatu omówiono głównie
rysunek M. Bussego fasady zachodniej katedry poz-
nańskiej, uważany przez Referenta za kopię wcześ-
niejszego projektu, sprawę autorstwa tegoż projektu
oraz powojenną rekonstrukcję hełmów wież. Pomimo
zbieżności zwieńczeń ze stylem Pompeo Ferrariego
nie można jeszcze potwierdzić jego autorstwa. W tym
przypadku nie należy też brać pod uwagę — ze
względu na młody wiek i charakter znanych prac —
jego brata, Antoniego.
Referat Ewy Grochowskiej dotyczył problematyki
dwudziestowiecznej już wymiany artystycznej mię-
dzy obu regionami. Snycerska szkoła w Cieplicach
zorganizowana została w 1902 r., oparto ją jednak
o tradycje starsze, sięgające osiemnastowiecznych
warsztatów rzeźbiarskich Kotliny Jeleniogórskiej.
Upadek szkoły i rozejście się uczniów przypadło na
okres II wojny światowej. Najwybitniejszym przed-
stawicielem był kierujący od 1904 r. działem rzeźby
figuralnej Cirill dell'Antonio (zm. 1971). Wykonał on
wraz z uczniami ki^ka prac dla Poznania: w 1907 r.
ołtarz główny i ambonę (reliefy ambony sygnowane)
świątyni Chrystusa (obecnie częściowo w kościele św.
Anny na Łazarzu); w 1912 r. posągi dwunastu aposto-
łów (obecnie w Rogalinie) dla jednej z sal ratusza.
Zgodnie z zawartą umową wzorem dla nich stały się
figurki z nagrobka arcybiskupa Ernsta von Sachsen
w Magdeburgu, dzieła Piotra Vischera (1495 r.). Inną
pracą szkoły, dokładnie jeszcze przez Autorkę nie zlo-
kalizowaną, była wykonana w latach trzydziestych
balustrada schodów w jednym z dworków poznań-
skich.
W pierwszej części swego referatu (część druga
wygłoszona została następnego dnia) Andrzej Kusztel-
ski omówił niejasny w życiu Pompeo Ferriego okres,
między rokiem 1710 a 1720. Na podstawie analogii
stylistycznych przede wszystkim (kształtowanie pila-
strów, portali i szczytu) próbował związać z tym
architektem przebudowy kilku obiektów wykonane
na zlecenia rodziny Radomickich. Były to: projekt
(3 rysunki ze zbiorów drezdeńskich) rozbudowy pała-
cu w Konarzewie, przebudowa pałacu w Żerkowie
(portale, piano nobile), modyfikacje kościołów w Biał-
czu (portale główny i boczny, wklęsłe pilastry, szczyt
fasady) i Żerkowie (pilastry wspierające gurty kopu-
ły, opilastrowanie bocznej elewacji), a także pałac
w Trzebinach.
Obrady dnia trzeciego, w Rydzynie, otworzył —
uzupełniony już wynikami dwudniowych obrad —
referat okolicznościowy Konstantego Kalinowskiego
poświęcony architektonicznej działalności Pompea Fe-
rrariego. Następnie Andrzej Baranowski omówił ar-
chitekturę Śląska, Wielkopolski i Wielkiego Księstwa
Litewskiego na początku XVIII w., wskazując na
pewne paralele rozwojowe. Podkreślił też silne od-
działywanie stylu dientzenhoferowskiego płynącego z
Czech na Ś'ąsk, czego skutkiem jest dość jednorodne
oblicze tutejszego budownictwa. W zróżnicowanej na-
tomiast architekturze Wielkiego Księstwa Litewskiego
wskazał na dokonania (kościoły Piotra i Pawła na
Antokolu, kamedułów w Pożajściu) równoległe lub
nawet wyprzedzające osiągnięcia śląskie czy wielko-
polskie.
Andrzej Kusztelski przedstawił drugą część swego
referatu, w której poruszał zagadnienie autorstwa oraz
rekonstruował pierwotne plany zboru św. Krzyża w
Lesznie. Powrócił on do pierwotnej atrybucji Dalbora,
który projekt zboru wiązał z Pompeo Ferrarim. Po
analizie znanej chronologii prac przy leszczyńskiej bu-
dowli oraz fotograficznych przekazów modelu archi-
tektonicznego Autor stwierdził, że nie zrealizowana
do końca koncepcja przewidywała przekrycie wnę-
trza zboru wielką, założoną na owalu i wspartą na
ośmiu filarach kopułą z latarnią. Ukryta byłaby ona
pod nieproporcjonalnie wysokim w stosunku do ścian
dachem z latarnią na szczycie, widocznym na foto-
grafiach modelu. Istniejące obecnie cztery wolno sto-
jące, środkowe filary pochodziły z czasów przebudo-
396
rzymskich kręgu Berniniego, a bezpośrednim wzorem
była rzeźbiarska i sztukatorska dekoracja kaplicy św.
Elżbiety przy katedrze we Wrocławiu, ukończona o-
statecznie w 1700 r. (Ercole Ferrata, Domenico Guidi,
S. Rossi, G. Simonetti). Pierwowzorem dla figury św.
Jana Nepomucena jest rzeźba tego świętego (1704 r.)
w obejściu katedry wrocławskiej. Projektantem na-
grobków i posągu św. Jana Nepomucena z Leszna
byłby, co wysuwano wcześniej, Pompeo Ferrari, zna-
jący zespół rzeźb kaplicy św. Elżbiety z racji swej
pracy nad projektem kaplicy Najświętszego Sakra-
mentu (klęczącą postać biskupa von Hessen powtórzy
w figurze prymasa Potockiego w Gnieźnie). Wyko-
nawców (trzech lub czterech) leszczyńskich rzeźb do-
strzegł Autor referatu w artystach pracujących na
przełomie XVII i XVIII w. w katedrze wrocławskiej
(nagrobki biskupów i kanoników, figura św. Jana
Nepomucena), odrzucając jednocześnie tezę o udziale
sztukatorów z warsztatu Józefa Szymona Belottiego
w omawianych leszczyńskich dziełach.
Komunikat Eugeniusza Linette składał się z
dwóch części. W pierwszej, nie zapowiadanej przez
tytuł, przedstawił pochodzące z 1696 r. wzmianki ar-
chiwalne, dotyczące prac malarskich Karola Dankwar-
ta dla filipinów w Gostyniu. Dankwart pracował w
Gostyniu wraz z Jerzym Catenazzim, podobnie jak
później u jezuitów w Poznaniu. Wraz z Dankwar-
tem w rachunkach filipinów pojawia się też „sztu-
kator Wojciech", identyczny być może z jakimś Bian-
co „odszukanym" przez Ewę Kręglewską-Foksowicz
w Konarzewie. Autor zwrócił uwagę na pokrewień-
stwo stiuków prezbiterium kościoła filipinów fary
leszczyńskiej i kościoła w Przemęcie. W odniesieniu
do działalności Pompeo Ferrariego wskazał też na
wiadomość o „konsylium" architektonicznym z 1720 r.
jako pierwszy ślad jego prac w Gostyniu.
W części drugiej komunikatu omówiono głównie
rysunek M. Bussego fasady zachodniej katedry poz-
nańskiej, uważany przez Referenta za kopię wcześ-
niejszego projektu, sprawę autorstwa tegoż projektu
oraz powojenną rekonstrukcję hełmów wież. Pomimo
zbieżności zwieńczeń ze stylem Pompeo Ferrariego
nie można jeszcze potwierdzić jego autorstwa. W tym
przypadku nie należy też brać pod uwagę — ze
względu na młody wiek i charakter znanych prac —
jego brata, Antoniego.
Referat Ewy Grochowskiej dotyczył problematyki
dwudziestowiecznej już wymiany artystycznej mię-
dzy obu regionami. Snycerska szkoła w Cieplicach
zorganizowana została w 1902 r., oparto ją jednak
o tradycje starsze, sięgające osiemnastowiecznych
warsztatów rzeźbiarskich Kotliny Jeleniogórskiej.
Upadek szkoły i rozejście się uczniów przypadło na
okres II wojny światowej. Najwybitniejszym przed-
stawicielem był kierujący od 1904 r. działem rzeźby
figuralnej Cirill dell'Antonio (zm. 1971). Wykonał on
wraz z uczniami ki^ka prac dla Poznania: w 1907 r.
ołtarz główny i ambonę (reliefy ambony sygnowane)
świątyni Chrystusa (obecnie częściowo w kościele św.
Anny na Łazarzu); w 1912 r. posągi dwunastu aposto-
łów (obecnie w Rogalinie) dla jednej z sal ratusza.
Zgodnie z zawartą umową wzorem dla nich stały się
figurki z nagrobka arcybiskupa Ernsta von Sachsen
w Magdeburgu, dzieła Piotra Vischera (1495 r.). Inną
pracą szkoły, dokładnie jeszcze przez Autorkę nie zlo-
kalizowaną, była wykonana w latach trzydziestych
balustrada schodów w jednym z dworków poznań-
skich.
W pierwszej części swego referatu (część druga
wygłoszona została następnego dnia) Andrzej Kusztel-
ski omówił niejasny w życiu Pompeo Ferriego okres,
między rokiem 1710 a 1720. Na podstawie analogii
stylistycznych przede wszystkim (kształtowanie pila-
strów, portali i szczytu) próbował związać z tym
architektem przebudowy kilku obiektów wykonane
na zlecenia rodziny Radomickich. Były to: projekt
(3 rysunki ze zbiorów drezdeńskich) rozbudowy pała-
cu w Konarzewie, przebudowa pałacu w Żerkowie
(portale, piano nobile), modyfikacje kościołów w Biał-
czu (portale główny i boczny, wklęsłe pilastry, szczyt
fasady) i Żerkowie (pilastry wspierające gurty kopu-
ły, opilastrowanie bocznej elewacji), a także pałac
w Trzebinach.
Obrady dnia trzeciego, w Rydzynie, otworzył —
uzupełniony już wynikami dwudniowych obrad —
referat okolicznościowy Konstantego Kalinowskiego
poświęcony architektonicznej działalności Pompea Fe-
rrariego. Następnie Andrzej Baranowski omówił ar-
chitekturę Śląska, Wielkopolski i Wielkiego Księstwa
Litewskiego na początku XVIII w., wskazując na
pewne paralele rozwojowe. Podkreślił też silne od-
działywanie stylu dientzenhoferowskiego płynącego z
Czech na Ś'ąsk, czego skutkiem jest dość jednorodne
oblicze tutejszego budownictwa. W zróżnicowanej na-
tomiast architekturze Wielkiego Księstwa Litewskiego
wskazał na dokonania (kościoły Piotra i Pawła na
Antokolu, kamedułów w Pożajściu) równoległe lub
nawet wyprzedzające osiągnięcia śląskie czy wielko-
polskie.
Andrzej Kusztelski przedstawił drugą część swego
referatu, w której poruszał zagadnienie autorstwa oraz
rekonstruował pierwotne plany zboru św. Krzyża w
Lesznie. Powrócił on do pierwotnej atrybucji Dalbora,
który projekt zboru wiązał z Pompeo Ferrarim. Po
analizie znanej chronologii prac przy leszczyńskiej bu-
dowli oraz fotograficznych przekazów modelu archi-
tektonicznego Autor stwierdził, że nie zrealizowana
do końca koncepcja przewidywała przekrycie wnę-
trza zboru wielką, założoną na owalu i wspartą na
ośmiu filarach kopułą z latarnią. Ukryta byłaby ona
pod nieproporcjonalnie wysokim w stosunku do ścian
dachem z latarnią na szczycie, widocznym na foto-
grafiach modelu. Istniejące obecnie cztery wolno sto-
jące, środkowe filary pochodziły z czasów przebudo-
396