KRONIKA

— Janusz Bogdanowski (Kraków), Park dworski i
krajobraz kulturowy w okresie międzywojennym.
— Danuta Jackiewicz (Warszawa), Wizerunek dworu
szlacheckiego w sztukach plastycznych i fotografii
w latach 1863—1918.
— Ryszard de Latour (Kielce), Wyposażenie wnętrza
dworu w świetle źródeł skarbowych z lat 1828—
—1867.
— Maciej Rydel (Gdańsk), Dwory i słynni Polacy.
— Jan L. Adamczyk (Kielce), Dworki miejskie —
kanonie w Kielcach.
— Zbigniew Beiersdorf (Kraków), Neorenesansowa
siedziba Wężyków w Minodze koło Skały.
— Janusz Kuczyński (Kielce), Dwór i folwark w Bro-
dach.
— Adam Penkalla (Radom) i Jerzy Szczepański (Kiel-
ce), Akta Dyrekcji Ubezpieczeń (1846—1866) jako
źródło do badań nad architekturą dworu polskie-
go.
Coraz liczniejsze głosy, pojawiające się w perio-
dykach specjalistycznych czy w prasie codziennej, na
temat stanu obecnego i przeszłości dworów ziemiań-
skich w Polsce zwróciły uwagę na potrzebę współ-
czesnego, interdyscyplinarnego spojrzenia na to za-
gadnienie. Inicjatywa podjęcia takich badań, zainspi-
rowanych przez Jana L. Adamczyka, nie przypadkiem
zrodziła się w Kielcach. W wieku XIX i pierwszych
dziesięcioleciach XX pełniły one rolę prowincjonal-
nego centrum kultury materialnej i umysłowej oko-
licznego ziemiaństwa, a po ostatniej wojnie stały się
miejscem gromadzenia uratowanych podworskich ar-
chiwów, księgozbiorów, kolekcji i wyposażeń, tworzą-
cych podstawowy zrąb zbiorów Muzeum Świętokrzy-
skiego (dziś już Muzeum Narodowego), Wojewódzkiej
i Miejskiej Biblioteki Publicznej oraz Archiwum Wo-
jewódzkiego w Kielcach.1
Zaprezentowane w trakcie seminarium referaty
cechowała duża rozmaitość ujęcia tematu. Podjęto
problemy o charakterze ogólnym ukazjące dwór pol-
ski na tle nowożytnej cywilizacji europejskiej i prą-
dów społeczno-umysłowych przełomu XIX i XX wie-
ku w Polsce, nie pomijając kwestii modernizacji tech-
nicznych (Leśniakowska, Morawińska, Jaroszewski).
Poruszono zagadnienia tradycji, ikonografii, najroz-
maitszych aspektów kultury materialnej ziemiańskich
siedzib (Jackiewicz, Baranowski, Kowecka, Żóraw-
ska). Na wybranych przykładach ukazano patrio-
tyzm mieszkańców dziewiętnastowiecznego dworu
(Swaryczewska, Michalczuk, Caban). Podkreślono war-
tości krajobrazowe założeń parkowych (Bogdanowski).
Nie brakowało również ujęć monograficznych posz-
czególnych dworów i związanych z nimi osób (Rydel,
Kuczyński). Przedstawiono też wyniki kwerend ar-
chiwalnych (Adamczyk, de Latour, Penkalla i Szcze-
pański).
Wielkie zainteresowanie przeszłością dworu poi-


li. 1. Seminarium „Dwór polski w XIX wieku — zja-
wisko historyczne i kulturowe"; referat wygłasza Mar-
ta Leśniakowska, obok przewodniczący obradom —
Andrzej Ryszkiewicz. Fot. J. Wnuczyński.

skiego, wyrażające się liczbą wypowiedzi (skróco-
nych do pół godziny), a przy tym mnogość zarysowa-
nych w nich problemów o dużym ciężarze gatunko-
wym sprawiły, że w ciągu niepełnych dwóch dni nie-
wiele było, niestety, czasu na dyskusję. Sformułowa-
no wszakże wnioski o charakterze generalnym:
— Dwór jako instytucja, jako folwark, jako zespół
architektoniczno-parkowy, był trwałym elementem
krajobrazu, kształtował charakter życia społeczno-
-gospodarczego i kulturalnego nie tylko wsi, lecz
również małych i większych miast; w XIX w. stał
się miejscem utrzymywania i przekazywania pa-
triotycznych tradycji; wydał słynnych Polaków;
nie był wolny od społecznego i światopoglądo-
wego konserwatyzmu, ale i w tym zakresie ist-
niały liczne wyjątki.
— Przemiany społeczno-polityczne kraju, zapoczątko-
wane reformą rolną zrealizowaną na podstawie de-
kretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. zamknęły
kilkuwiekowe dzieje siedziby ziemiańskiej i dopro-
wadziły w krótkim czasie do materialnego unicest-
wienia istniejących obiektów (w sensie społeczno-
-pohtycznym wiodąca rola dworu załamała się w
roku 1863).
— Pomijanie problematyki dotyczącej dworu polskie-
go spowodowało lukę w powojennych badaniach
historycznych i kulturoznawczych, a tym samym
w historiografii polskiej.
W tym stanie rzeczy postulowano, by seminarium
kieleckie potraktować jako pierwsze w cyklu stałych
(co 2—3 lata) interdyscyplinarnych spotkań badaczy,
prezentujących swój naukowy dorobek w ramach
tematu: Dwór polski — zjawisko historyczne i kul-
turowe, a referaty, zarówno z tego seminarium jak

389