KRONIKA

jące na marginesie aktualnej historii „miasto ruin"
z „grobu" zmieniało się w „kolebkę" odrodzenia na-
rodowego. Jego zabytki i historyczna przeszłość sta-
nowiły bowiem zrąb, w oparciu o który Kraków stać
się mógł „centrum polskości", a w konsekwencji z
„narodowej nekropolis" — „polską Akropolis".
To rodzenie się akcentów patriotycznych w prze-
strzeni miasta było przedmiotem analizy także w wy-
stąpieniach poświęconych pojedynczym dziełom sztu-
ki. Aldona Sudacka (Kraków) zajęła się krakowski-
mi Sukiennicami (Sukiennice krakowskie w wieku
XIX — nowe wątki znaczeniowe) ukazując, jak z ku-
pieckich kramów zmieniały się one w nowoczesny pa-
saż handlowy, a jednocześnie w przybytek sztuki i
miejsce patriotyczne, bo tu właśnie odbywały się bale
na cześć księcia Józefa Poniatowskiego czy Józefa
Ignacego Kraszewskiego. Ciekawy i nie znany zabytek
przedstawił też Waldemar Komorowski (Kraków) w
komunikacie Kamienica Józefa Louisa. Epizod z dzie-
jów koncepcji romantycznych w Krakowie. Otóż w
przebudowanym przez tegoż kupca w latach 1837—
—1839 domu własnym przy Rynku Głównym znalaz-
ły się sale pokryte malowaną dekoracją neogotycką
i zdobione replikami obrazów Michała Stachowicza
(np. Przysięga Kościuszki na Rynku Krakowskim), co
nadało owym wnętrzom wyraz patriotyczny, porów-
nywalny z ówczesnymi dekoracjami Pałacu Bisku-
piego. Interesująca była też wypowiedź Janusza Paz-
dera (Poznań), dotycząca recepcji Kopca Kościuszki.
Pokazała ona, że ta forma pomnika stanowi trwały
wzorzec w polskiej kulturze już od lat dwudziestych
zeszłego stulecia. Poczynając bowiem od usypanego
wtedy Kopca Kościuszki w Objezierzu, do chwili o-
becnej powstało ok. stu tego typu realizacji, poświę-
conych wybitnym osobistościom (np. kopce Czackie-
go, Wójcickiego, Piłsudskiego) lub faktom historycz-
nym (Kopiec Unii Lubelskiej we Lwowie).
Tematykę pomnika grobowego wznoszonego wiel-
kiemu człowiekowi poruszył też referat piszącego te
słowa, zatytułowany Tatrzańskie projekty grobowca
Juliusza Słowackiego. Kilka uwag historyka sztuki.
Znane pomysły Henryka Sienkiewicza, Stanisława
Witkiewicza i Macieja Szukiewicza, aby prochy
wieszcza umieścić w którymś z tatrzańskich szczytów,
na końcu Hali Ornak lub na wyspie Czarnego Stawu,
włączone zostały w kontekst dziewiętnastowiecznej
wyobraźni symbolicznej i skonfrontowane z obrazami
o podobnej tematyce, malowanymi przez Carla G.
Carusa, Arno de Bócklina czy F. Kellera. Zaprezen-
towana też została analiza przestrzeni symbolicznej
Tatr, pokazująca, na jakiej zasadzie zrównać można
je było z katedrą wawelską czy katedrą św. Jana (te
kościoły bowiem również wchodziły w grę jako ewen-
tualne miejsca pochówku poety).
Pozostając w kręgu tematyki patriotycznej przy-
pomnieć należy wypowiedź Małgorzaty Kitowskiej
(Lublin) zatytułowaną I Pochód na Wawel Wacława

Szymanowskiego. W interesujący i klarowny sposób
zreferowany tu został spór toczący się wokół pro-
pozycji realizacji projektu Szymanowskiego, a zara-
zem wykazano, iż głosy „za" akcentowały treściowe,
patriotyczne i „poetyckie" elementy dzieła, głosy zaś
„przeciw" — jego niską wartość artystyczną. „Za"
opowiadała się publiczność, „przeciw" artyści, archi-
tekci i konserwatorzy. Jak słusznie zauważyła autor-
ka, było to przedłużenie dziewiętnastowiecznych spo-
rów o autonomię sztuki, sporów, które owocują w
Polsce do dziś dylematem, czy należy być przede
wszystkim artystą, czy raczej Polakiem.
Na obszar częściowo jedynie przynależny do Ga-
licji, lecz sta'e obecny w poezji i malarstwie prze-
niósł słuchaczy referat Waldemara Okonia (Wrocław),
zatytułowany Obraz Ukrainy w sztuce polskiej XIX
wieku. Po próbie definicji pojęcia „Ukraina" (ziemia
kresowa, granica między Europą i Azją, czyli cywili-
zacją i tatarskim barbarzyństwem) zarysowany został
dwojaki sposób patrzenia na ten region. Pierwszy —
„rycersko-heroiczny" — traktował Ukrainę jako zie-
mię noszącą pamięć zbrodni i narodowych waśni, zie-
mię „fatalną". Drugi — „poetycko-piękny" — < szcze-
gólnie popularny w 2 połowie wieku, akcentował pięk-
no i uroki prowadzonego tam zawadiackiego życia,
ale też „pradawność" — zachowane odwieczne obycza-
je i pierwotną pobożność ludu oraz przechowane w
pieśniach lirników baśnie, podania i historie praw-
dziwe.
Referat ten stanowił przejście do grupy wystą-
pień poświęconych malarstwu. W jej ramach Łukasz
Krzywka (Wrocław) przedstawił Motywy kresowe w
malarstwie Leona Kaplińskiego, skupiając swą uwagę
na trzech dziełach tego malarza: Wernyhorze i dwóch
płótnach czerpiących temat z Marii Antoniego Mal-
szewskiego: Miecznik oraz Miecznik i Maria. Obraz
pierwszy, jakkolwiek inspirowany przez poezję Juliu-
sza Słowackiego, stanowił raczej próbę dotarcia do hi-
storycznej prawdy o Wernyhorze, połączoną z aktua-
lizacją treści politycznych, jaką upatrywano w możli-
wości wystąpienia Polaków i Ukraińców przeciw Ro-
sji w obliczu Wojny Krymskiej. Dwa pozostałe wize-
runki, rezygnując z anegdoty, starały się ukazać prze-
życia bohaterów, co stało się charakterystyczne dla
późniejszej twórczości Kaplińskiego.
Wystąpieniem dużej wagi był referat Teresy
Grzybkowskiej (Warszawa), zatytułowany Monachij-
skie inspiracje krakowskiego malarstwa 2 połowy
XIX wieku. Autorka starała się wykazać na szeregu
przykładów, jak wiele zawdzięczali Polacy środowis-
ku monachijskiemu i jak wiele bezpośrednich zapo-
życzeń tematycznych i kompozycyjnych znaleźć moż-
na w dziełach Aleksandra Kotsisa, Józefa Chełmoń-
skiego, Jana Matejki czy Jacka Malczewskiego.
Związki z Europą akcentowane były też w wy-
stąpieniach dotyczących architektury. Jacek Purchla
(Kraków) w referacie Z problematyki wpływów wie-

405