KRONIKA

Wystawa Sztuka na dworze książąt Pomorza Za-
chodniego nie zamierzała ograniczyć się do związków
polsko-zachodniopomorskich, tematu zbyt mocno, a
zarazem zbyt płytko eksponowanego w minionym
czterdziestoleciu. Jej podstawowym założeniem było
spojrzenie na księstwo Pomorza Zachodniego jako na
samoistny twór państwowy, złączony wieloma różno-
rodnymi i silnymi więzami z całą Europą. Wystawa,
ukazując jedynie dzieła sztuki, nie mogła przedstawić
całej złożoności dziejów dynastii i kraju, miała nato-
miast świadczyć o wielorakich kontaktach kultural-
nych Pomorza Zachodniego, które było znacznie sil-
niej i bardziej istotnie związane z pełnym nurtem ży-
cia w Europie przełomu XVI i XVII wieku, niż wy-
dawało się to badaczom jeszcze 50 lat temu.
Drugim zadaniem wystawy było pobudzenie za-
interesowania sztuką i historią Pomorza Zachodniego.
Dzieje księstwa i jego kultura są na ogół mało zna-
ne. Utarty pogląd, że poza kilkoma przykładami sztu-
ki średniowiecznej nie powstało na tych terenach nic
godnego uwagi — wymaga sprostowania. Niestety,
współczesna literatura dotycząca sztuki XVI i XVII
wieku na Pomorzu Zachodnim jest nieliczna i w
większości ukryta w zł iorowych wydawnictwach, m.
in. w materiałach z sesji Stowarzyszenia Historyków
Sztuki. Natomiast publikacje niemieckie, przynoszą-
ce wiele istotnych wiadomości, są w swych konklu-
zjach zbyt przestarzałe lub zbyt tendencyjne.
Istotne znaczenie miało miejsce wystawy — Za-
mek Królewski w Warszawie. Zaproszenie Muzeum
Narodowego w Szczecinie do urządzenia wystawy w
Zamku warszawskim nie tylko stworzyło znakomite
warunki dla spełnienia założeń popularyzatorskich.
Miejsce to stało się symbolicznym wyrazem przyjęcia
do ogólnopolskiej wspólnoty kulturalnej dorobku ar-
tystycznego ziem północnych. Profesor Gieysztor pisał
we wstępie do katalogu wystawy: To dziedzictwo
władztwa i kultury dzielnicowej wzbogaciło od lat
przeszło czterdziestu wartości i zasoby naszego mienia
artystycznego, narzucając obowiązki jego ochrony,
trudu badawczego i ekspozycji.
Dużą wagę przywiązywali organizatorzy do sesji,
która odbyła się w dniach 20—21 XI 1986 w Zamku
Królewskim staraniem Zamku i Szczecińskiego Od-
działu SHS, pt. Mecenat artystyczny książąt Pomorza
Zachodniego. Wygłoszono na niej czternaście refera-
tów, poszerzających zakres tematyczny i czasowy wy-
stawy. Autorami byli koledzy z Muzeum Pomorza
Środkowego i Biura Dokumentacji Zabytków w Słup-
sku oraz koledzy ze Szczecińskiego Oddziału SHS. Re-
feraty przedstawiono w następującej kolejności: Woj-
ciech Łopuch — Fundacje kościelne Warcisława III
i Barnima I — rozwój architektury sakralnej w księ-
stwie zachodniopomorskim w latach 1247—1278; Zofia
Fafius — Rola kultu św. Ottona Bamberskiego w fun-
dacjach artystycznych Barnima III; Bogdana Koziń-
ska i Janusz Nekanda-Trepka — Rezydencje Książęce

w ikonografii; Krystyna Kroman — Dzieje szczeciń-
skiego zamku za panowania książąt Pomorza Zachod-
niego; Janusz Nekanda-Trepka — Zamek książęcy w
Darłowie; Alicja Konarska (Słupsk) — Srebrne pla-
kiety ołtarza darłowskiego; Maria Glińska — Ksią-
żęce fundacje w zakresie rzeźby kamiennej; Janina
Kochanowska — Fundacje Barnima XI w Podlasiu;
Barbara Januszkiewicz — Apoteoza Filipa II; Lucyna
Turek-Kwiatkowska — Organizacja dworu książęcego
na Pomorzu Zachodnim w XVI i XVII wieku; Ja-
nina Kochanowska — Szczeciński zespól cynowych
sarkofagów książęcych; Stanisław Szpilewski (Słupsk)
— Słupskie sarkofagi książęce — problemy badawcze
i konserwatorskie; Barbara Januszkiewicz — Szcze-
cińskie klejnoty książęce; Alicja Konarska (Słupsk)
— Biżuteria Anny Croy i jej syna Ernesta Bogusła-
wa Croy.
Nadzieje organizatorów na większy udział przed-
stawicieli innych środowisk, zwłaszcza warszawskie-
go, mimo obecności kolegów z odległych rejonów
(Rzeszów, Kraków, Lublin), nie zostały spełnione. Od-
dział Szczeciński SHS i Muzeum Narodowe w Szcze-
cinie zamierzają wydać materiały z sesji, łącznie z
referatami kolegów z muzeów zagranicznych, wygło-
szonymi w dniu otwarcia wystawy w Zamku Kró-
lewskim. Pięć spośród referatów prezentowanych na
sesji warszawskiej zostało wykorzystanych w Szcze-
cinie, w czasie trwania wystawy w Muzeum Naro-
dowym. W bardziej popularnej wersji utworzyły cykl
pt. Spotkania z Gryfitami, przeznaczony dla szerokiej
publiczności. Uzupełniał je referat Zofii Fafius — Re-
nesansowe stroje książęce.
Z okazji otwarcia wystawy w Zamku Królew-
skim w Warszawie odbyło się spotkanie z przedsta-
wicielami muzeów zagranicznych. Riidiger Klessmann
(Herzog Anton Ulrich Museum, Brunszwik), Lars Sjó-
berg (Muzeum Narodowe, Sztokholm) i Arne Losman
(Skoklosters Slott) wygłosili referaty na temat pome-
raników w zbiorach własnych i idei zbieractwa rozu-
mianej przez Szwedów jako forma kontynuacji mece-
natu władców zachodniopomorskich.
Natomiast uzupełnieniem wystaw w Szczecinie
i Słupsku była projekcja filmu tv, ukazującego fun-
dacje książęce z terenu Pomorza Zachodniego — bu-
downictwo świeckie i sakralne, wyposażenie wnętrz
kościelnych, rzeźbę architektoniczną i nagrobkową
itp.
Wystawie towarzyszył katalog (wydany przed jej
otwarciem!), opracowany pod redakcją Aleksandra
Gieysztora, Władysława Filipowiaka, dyrektora Mu-
zeum Narodowego w Szczecinie i Barbarę Janusz-
kiewicz, komisarza wystawy.
Realizację wystawy oparto na kwerendzie, roze-
słanej w 1983 r. do wielu muzeów europejskich. Po-
mocne okazały się działania sprzed pięćdziesięciu lat,
gdy Hellmuth Bethe przygotowywał w szczecińskim
muzeum wystawę pt. Kunstpflege in Pommern. So^-

411