DOI article:
Morka, Mieczysław: Jerzy Banach, Hercules Polonus. Studium z ikonografii sztuki nowożytnej: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984, s. 255, il. 152.
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48740#0096
RECENZJE — KSIĄŻKI
się, że specjalistyczna publikacja winna wskazać
nie tylko hasło Herkules w leksykonie, lecz także
jedną dobrą, ogólną książkę o micie Herkulesa
w czasach antycznych, za którą uznałbym pracę
F. Brommera80. Niewątpliwym nmankamentem
bibliograficznym, jest pominięcie artykułu F. Gae-
ty81. Ponieważ Jerzy Banach przyjął jako jeden
z istotnych wyróżników tzw. Herkulesów narodo-
wych, dlatego tylko gwoli uzupełnienia wskażę
poemat czołowego barokowego poety szwedzkiego
Georga Stiernhielma (1598—1672) Den Sienska
Herkules znakomicie opracowany przez A. Fri-
berga82. Nazbyt marginalnie została potraktowana
postać Atłasa, którym Autor właściwie się nie zaj-
muje, chociaż występował on często wspólnie
z Herkulesem, reprezentując zbliżone treści poli-
tyczno-propagandowe, a przed kilku laty doczekał
się obszernego artykułu D.P. Snoepa83.
Na zakończenie chciałbym jeszcze sprostować
dwie drobne pomyłki. Otóż czytamy (s. 56), że
w wieku XV wydano cztery traktaty zajmujące
się dziejami i czynami Herkulesa, z tego dwa z nich
napisane zostały we Włoszech. W rzeczywistości
traktatów tych było pięć, gdyż poza wymieniony-
mi przez Autora dziełami Collucia Salutatiego
i Pietra Andrea de'Bassi oraz wskazanymi w książ-
ce M.R. Jung, do której odesłani jesteśmy w przy-
pisie 13, tekstami Enrico da Vilena i Raoula Le
Fevre, istnieje jeszcze, napisane w 4 ćw. XV w.
dziełko w języku irlandzkim84. Drugie sprostowanie
dotyczy miedziorytu „Oblężenie Smoleńska", o któ-
rym czytamy (s. 30), że „według rysunku Adolfa
Boya wykonał Salomon Savery, wydał zaś w Am-
sterdamie Cornelis Danckertz; sprzedawany był
w Gdańsku". W literaturze polskiej nie udało się
nam znaleźć wzmianki o tej rycinie. Zacznijmy
od stwierdzenia „sprzedawny był w Gdańsku", co
sugeruje, że była to zwykła komercyjna rycina,
podczas gdy w rzeczywistości jest to duży, odbity
z czterech płyt (84 x 110 cm) sztych, którego rea-
lizację inspirował, a co za tym idzie, partycypował
finansowo, zapewne sam Władysław IV, gdyż
autorem rysunkowego podkładu był Adolf Boy,
nadworny malarz królewski. Pełniąca gloryfikacyj-
no-propagandową funkcję, rycina ta przesyłana
była przez polskiego monarchę w darze zaprzyjaź-
nionym dworom europejskim, o czym świadczy
m.in. inwentarz papieskiego sekretarza stanu, kar-
dynała Francesco Barberini85. Miedzioryt ten wy-
dawany był dwukrotnie: po raz pierwszy przez
Willema Blaeu, zaś druga, uchodząca za rzadszą
edycja, ukazała się u Cornelisa Danckertsa. Wzmian-
ki o tej rycinie można jednak znaleźć w literaturze
polskiej86.
Wszystkie uwagi krytyczne nie mają na celu
deprecjonowania książki, lecz wykazania jedynie
jej rzeczywistych, a niekiedy tylko dyskusyjnych
braków i mankamentów. Praca Jerzego Banacha
dzięki bogactwu zaprezentowanego w niej materia-
łu zabytkowego (a to jest jej największą zaletą)
pozostanie na długo dziełem, do którego sięgać będą
nie tylko badacze zainteresowani postacią Herku-
lesa, lecz także szeroko pojętymi związkami pro-
pagandy i sztuki.
96
się, że specjalistyczna publikacja winna wskazać
nie tylko hasło Herkules w leksykonie, lecz także
jedną dobrą, ogólną książkę o micie Herkulesa
w czasach antycznych, za którą uznałbym pracę
F. Brommera80. Niewątpliwym nmankamentem
bibliograficznym, jest pominięcie artykułu F. Gae-
ty81. Ponieważ Jerzy Banach przyjął jako jeden
z istotnych wyróżników tzw. Herkulesów narodo-
wych, dlatego tylko gwoli uzupełnienia wskażę
poemat czołowego barokowego poety szwedzkiego
Georga Stiernhielma (1598—1672) Den Sienska
Herkules znakomicie opracowany przez A. Fri-
berga82. Nazbyt marginalnie została potraktowana
postać Atłasa, którym Autor właściwie się nie zaj-
muje, chociaż występował on często wspólnie
z Herkulesem, reprezentując zbliżone treści poli-
tyczno-propagandowe, a przed kilku laty doczekał
się obszernego artykułu D.P. Snoepa83.
Na zakończenie chciałbym jeszcze sprostować
dwie drobne pomyłki. Otóż czytamy (s. 56), że
w wieku XV wydano cztery traktaty zajmujące
się dziejami i czynami Herkulesa, z tego dwa z nich
napisane zostały we Włoszech. W rzeczywistości
traktatów tych było pięć, gdyż poza wymieniony-
mi przez Autora dziełami Collucia Salutatiego
i Pietra Andrea de'Bassi oraz wskazanymi w książ-
ce M.R. Jung, do której odesłani jesteśmy w przy-
pisie 13, tekstami Enrico da Vilena i Raoula Le
Fevre, istnieje jeszcze, napisane w 4 ćw. XV w.
dziełko w języku irlandzkim84. Drugie sprostowanie
dotyczy miedziorytu „Oblężenie Smoleńska", o któ-
rym czytamy (s. 30), że „według rysunku Adolfa
Boya wykonał Salomon Savery, wydał zaś w Am-
sterdamie Cornelis Danckertz; sprzedawany był
w Gdańsku". W literaturze polskiej nie udało się
nam znaleźć wzmianki o tej rycinie. Zacznijmy
od stwierdzenia „sprzedawny był w Gdańsku", co
sugeruje, że była to zwykła komercyjna rycina,
podczas gdy w rzeczywistości jest to duży, odbity
z czterech płyt (84 x 110 cm) sztych, którego rea-
lizację inspirował, a co za tym idzie, partycypował
finansowo, zapewne sam Władysław IV, gdyż
autorem rysunkowego podkładu był Adolf Boy,
nadworny malarz królewski. Pełniąca gloryfikacyj-
no-propagandową funkcję, rycina ta przesyłana
była przez polskiego monarchę w darze zaprzyjaź-
nionym dworom europejskim, o czym świadczy
m.in. inwentarz papieskiego sekretarza stanu, kar-
dynała Francesco Barberini85. Miedzioryt ten wy-
dawany był dwukrotnie: po raz pierwszy przez
Willema Blaeu, zaś druga, uchodząca za rzadszą
edycja, ukazała się u Cornelisa Danckertsa. Wzmian-
ki o tej rycinie można jednak znaleźć w literaturze
polskiej86.
Wszystkie uwagi krytyczne nie mają na celu
deprecjonowania książki, lecz wykazania jedynie
jej rzeczywistych, a niekiedy tylko dyskusyjnych
braków i mankamentów. Praca Jerzego Banacha
dzięki bogactwu zaprezentowanego w niej materia-
łu zabytkowego (a to jest jej największą zaletą)
pozostanie na długo dziełem, do którego sięgać będą
nie tylko badacze zainteresowani postacią Herku-
lesa, lecz także szeroko pojętymi związkami pro-
pagandy i sztuki.
96