DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Recenzje - Wystawy
DOI article:Ziemba, Antoni: Opus sacrum. Wystawa ze zbiorów Barbary Piaseckiej-Johnson: zamek Królewski w Warszawie, 10 kwietnia-20 września 1990 r.
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48739#0072
RECENZJE — WYSTAWY
II. 3. Krąg Caravaggia, „Ofiara Abrahama". Kol. Barbary Piaseckiej-Johnson.
dokonało się przejście do mocnego tenebryzmu, ostrego
światłocienia i ujęcia bardziej dramatycznego (choć jed-
nak nie aż tak gwałtownego, jak w malowidłach w kaplicy
Contarelli). W fascynacji efektami fakturalnymi i reflek-
sami światła widzi badaczka wynik inspiracji tradycją
Savolda, Licinia, Lotta, Moretta.
Nie wszystkie szczegółowe argumenty atrybucyjne
autorki są przekonywające — jak choćby rzekomy iden-
tyczny błąd młodego malarza w perspektywicznym ujęciu
oczu Izaaka w obrazie Barbary Piaseckiej i oczu Marii
Magdalłeny na obrazie w Detroit. Poważniejszym za-
rzutem jest jednak fakt, że dowodzi ona słuszności swej
hipotezy o autorstwie Caravaggia m. in. przez powo-
ływanie się na dzieła, których ani atrybucja, ani datowa-
nie nie są pewne (np. Św. Jan Chrzciciel w Toledo, Dawid
w Prado czy Św. Katarzyna w Lugano). Trzeba niestety
z przykrością stwierdzić (z przykrością — bo chciałoby się
tak pięknemu obrazowi przydać odpowiednio eminentne
nazwisko twórcy), że żaden z argumentów Miny Gregori,
przedstawionych w artykule i w nocie katalogu warszaws-
kiego, nie jest ostateczny. Jej analiza stylistyczna obrazu
i jego analogii, skądinąd często nader trafna, nie jest
jednak w stanie usunąć podstawowej wątpliwości, tej iż
dzieło to może być jednak autorstwa jakiegoś nader
zdolnego caravaggionisty. Dla owej grupy malarzy było
wszak znamiennym postępowaniem imitowanie opisywa-
nych przez Minę Gregori cech stylu mistrza właśnie z lat
1596-99 wraz z nader silnym akcentowaniem efektów
iluzji faktur i materii, tak bardzo charakterystycznym dla
obrazu Barbary Piaseckiej-Johnson.
Drugi obraz wiązany z Caravaggiem, Św. Franciszek
w ekstazie (il. 4), był przedmiotem artykułu Ferdinando
Bologni w „Artibus et Historiae" z 1987 r.9 Bologna chce
identyfikować go z wizerunkiem San Francesco in Estasi
di Michel Agnolo da Caravaggio, con Cornici negre, di
Palmi quattro, wymienionym w 1627 r. w inwentarzu
mienia kardynała Francesco Marii del Monte i sprzeda-
nym po śmierci właściciela (1627) w 1628 r. za 70 skudów.
Dotychczas ze wzmianką tą wiązano Stygmatyzację św.
Franciszka w Hartford (Wadsworth Atheneum). Nie jest
słuszne twierdzenie Bologni, iż tej tradycyjnej identyfika-
cji przeczy niezgodność tematów — w inwentarzu del
Monte mowa jest o ekstazie, a obraz w Hartford ukazuje
omdlenie świętego podczas stygmatyzacji. Stygmatyzacja
dokonała się jednak przecież właśnie jako ekstaza i du-
chowe widzenie. Wobec powszechnej ogólnikowości
64
II. 3. Krąg Caravaggia, „Ofiara Abrahama". Kol. Barbary Piaseckiej-Johnson.
dokonało się przejście do mocnego tenebryzmu, ostrego
światłocienia i ujęcia bardziej dramatycznego (choć jed-
nak nie aż tak gwałtownego, jak w malowidłach w kaplicy
Contarelli). W fascynacji efektami fakturalnymi i reflek-
sami światła widzi badaczka wynik inspiracji tradycją
Savolda, Licinia, Lotta, Moretta.
Nie wszystkie szczegółowe argumenty atrybucyjne
autorki są przekonywające — jak choćby rzekomy iden-
tyczny błąd młodego malarza w perspektywicznym ujęciu
oczu Izaaka w obrazie Barbary Piaseckiej i oczu Marii
Magdalłeny na obrazie w Detroit. Poważniejszym za-
rzutem jest jednak fakt, że dowodzi ona słuszności swej
hipotezy o autorstwie Caravaggia m. in. przez powo-
ływanie się na dzieła, których ani atrybucja, ani datowa-
nie nie są pewne (np. Św. Jan Chrzciciel w Toledo, Dawid
w Prado czy Św. Katarzyna w Lugano). Trzeba niestety
z przykrością stwierdzić (z przykrością — bo chciałoby się
tak pięknemu obrazowi przydać odpowiednio eminentne
nazwisko twórcy), że żaden z argumentów Miny Gregori,
przedstawionych w artykule i w nocie katalogu warszaws-
kiego, nie jest ostateczny. Jej analiza stylistyczna obrazu
i jego analogii, skądinąd często nader trafna, nie jest
jednak w stanie usunąć podstawowej wątpliwości, tej iż
dzieło to może być jednak autorstwa jakiegoś nader
zdolnego caravaggionisty. Dla owej grupy malarzy było
wszak znamiennym postępowaniem imitowanie opisywa-
nych przez Minę Gregori cech stylu mistrza właśnie z lat
1596-99 wraz z nader silnym akcentowaniem efektów
iluzji faktur i materii, tak bardzo charakterystycznym dla
obrazu Barbary Piaseckiej-Johnson.
Drugi obraz wiązany z Caravaggiem, Św. Franciszek
w ekstazie (il. 4), był przedmiotem artykułu Ferdinando
Bologni w „Artibus et Historiae" z 1987 r.9 Bologna chce
identyfikować go z wizerunkiem San Francesco in Estasi
di Michel Agnolo da Caravaggio, con Cornici negre, di
Palmi quattro, wymienionym w 1627 r. w inwentarzu
mienia kardynała Francesco Marii del Monte i sprzeda-
nym po śmierci właściciela (1627) w 1628 r. za 70 skudów.
Dotychczas ze wzmianką tą wiązano Stygmatyzację św.
Franciszka w Hartford (Wadsworth Atheneum). Nie jest
słuszne twierdzenie Bologni, iż tej tradycyjnej identyfika-
cji przeczy niezgodność tematów — w inwentarzu del
Monte mowa jest o ekstazie, a obraz w Hartford ukazuje
omdlenie świętego podczas stygmatyzacji. Stygmatyzacja
dokonała się jednak przecież właśnie jako ekstaza i du-
chowe widzenie. Wobec powszechnej ogólnikowości
64